 |
| bhagwat chapter 10.8 |
श्रीशुक उवाच
गर्गः पुरोहितो राजन् यदूनां
सुमहातपाः ।
व्रजं जगाम नन्दस्य वसुदेव प्रचोदितः
॥ १ ॥
तं दृष्ट्वा परमप्रीतः प्रत्युत्थाय
कृताञ्जलिः ।
आनर्चाधोक्षजधिया प्रणिपातपुरःसरम् ॥ २ ॥
सूपविष्टं कृतातिथ्यं गिरा सूनृतया
मुनिम् ।
नन्दयित्वाब्रवीद् ब्रह्मन् पूर्णस्य
करवाम किम् ॥ ३ ॥
महद्विचलनं नॄणां गृहिणां दीनचेतसाम्
।
निःश्रेयसाय भगवन् कल्पते नान्यथा
क्वचित् ॥ ४ ॥
ज्योतिषामयनं साक्षाद् यत्तज्ज्ञानं
अतीन्द्रियम् ।
प्रणीतं भवता येन पुमान्वेद परावरम् ॥
५ ॥
त्वं हि ब्रह्मविदां श्रेष्ठः
संस्कारान् कर्तुमर्हसि ।
बालयोरनयोर्नॄणां जन्मना ब्राह्मणो
गुरुः ॥ ६ ॥
गर्ग उवाच
यदूनां अहमाचार्यः ख्यातश्च भुवि
सर्वतः ।
सुतं मया संस्कृतं ते मन्यते
देवकीसुतम् ॥ ७ ॥
कंसः पापमतिः सख्यं तव चानकदुन्दुभेः
।
देवक्या अष्टमो गर्भो न स्त्री
भवितुमर्हति ॥ ८ ॥
इति सञ्चिन्तयन् श्रुत्वा देवक्या
दारिकावचः ।
अपि हन्ता आगताशङ्कः तर्हि तन्नोऽनयो
भवेत् ॥ ९ ॥
नन्द
उवाच
अलक्षितोऽस्मिन् रहसि मामकैरपि
गोव्रजे ।
कुरु द्विजातिसंस्कारं
स्वस्तिवाचनपूर्वकम् ॥ १० ॥
श्रीशुक उवाच
एवं संप्रार्थितो विप्रः
स्वचिकीर्षितमेव तत् ।
चकार नामकरणं गूढो रहसि बालयोः ॥ ११ ॥
गर्ग उवाच
अयं हि रोहिणीपुत्रो रमयन् सुहृदो
गुणैः ।
आख्यास्यते राम इति बलाधिक्याद् बलं
विदुः ।
यदूनामपृथग्भावात् सङ्कर्षणमुशन्त्युत
॥ १२ ॥
आसन् वर्णास्त्रयो ह्यस्य
गृह्णतोऽनुयुगं तनूः ।
शुक्लो रक्तस्तथा पीत इदानीं कृष्णतां
गतः ॥ १३ ॥
प्रागयं वसुदेवस्य क्वचित्
जातस्तवात्मजः ।
वासुदेव इति श्रीमान् अभिज्ञाः
संप्रचक्षते ॥ १४ ॥
बहूनि सन्ति नामानि रूपाणि च सुतस्य
ते ।
गुणकर्मानुरूपाणि तान्यहं वेद नो जनाः
॥ १५ ॥
एष वः श्रेय आधास्यद् गोपगोकुल-नन्दनः
।
अनेन सर्वदुर्गाणि यूयं अञ्जस्तरिष्यथ
॥ १६ ॥
पुरानेन व्रजपते साधवो दस्युपीडिताः ।
अराजके रक्ष्यमाणा जिग्युर्दस्यून्
समेधिताः ॥ १७ ॥
य एतस्मिन् महाभागाः प्रीतिं
कुर्वन्ति मानवाः ।
नारयोऽभिभवन्त्येतान्
विष्णुपक्षानिवासुराः ॥ १८ ॥
तस्मात् नन्दात्मजोऽयं ते नारायणसमो
गुणैः ।
श्रिया कीर्त्यानुभावेन गोपायस्व
समाहितः ॥ १९ ॥
श्रीशुक उवाच
इत्यात्मानं समादिश्य गर्गे च स्वगृहं
गते ।
नन्दः प्रमुदितो मेने आत्मानं
पूर्णमाशिषाम् ॥ २० ॥
कालेन व्रजताल्पेन गोकुले रामकेशवौ ।
जानुभ्यां सह पाणिभ्यां रिङ्गमाणौ
विजह्रतुः ॥ २१ ॥
तावङ्घ्रियुग्ममनुकृष्य सरीसृपन्तौ
घोषप्रघोषरुचिरं व्रजकर्दमेषु ।
तन्नादहृष्टमनसावनुसृत्य लोकं
मुग्धप्रभीतवदुपेयतुरन्ति मात्रोः
॥ २२ ॥
तन्मातरौ निजसुतौ घृणया स्नुवन्त्यौ
पङ्काङ्गरागरुचिरौ उपगृह्य
दोर्भ्याम् ।
दत्त्वा स्तनं प्रपिबतोः स्म मुखं
निरीक्ष्य
मुग्धस्मिताल्पदशनं ययतुः
प्रमोदम् ॥ २३ ॥
यर्ह्यङ्गनादर्शनीय-कुमारलीलौ ।
अन्तर्व्रजे तदबलाः
प्रगृहीतपुच्छैः ।
वत्सैरितस्तत उभावनुकृष्यमाणौ
प्रेक्षन्त्य उज्झितगृहा
जहृषुर्हसन्त्यः ॥ २४ ॥
शृङ्ग्यग्निदंष्ट्र्यसिजल
द्विजकण्टकेभ्यः
क्रीडापरावतिचलौ स्वसुतौ
निषेद्धुम् ।
गृह्याणि कर्तुमपि यत्र न तज्जनन्यौ
शेकात आपतुरलं मनसोऽनवस्थाम् ॥ २५
॥
कालेनाल्पेन राजर्षे रामः कृष्णश्च गोकुले ।
अघृष्टजानुभिः पद्भिः
विचक्रमतुरञ्जसा ॥ २६ ॥
ततस्तु भगवान् कृष्णो
वयस्यैर्व्रजबालकैः ।
सहरामो व्रजस्त्रीणां चिक्रीडे जनयन्
मुदम् ॥ २७ ॥
कृष्णस्य गोप्यो रुचिरं वीक्ष्य
कौमारचापलम् ।
श्रृण्वन्त्याः किल तन्मातुः इति
होचुः समागताः ॥ २८ ॥
वत्सान् मुञ्चन् क्वचिदसमये क्रोशसञ्जातहासः
स्तेयं स्वाद्वत्त्यथ दधिपयः
कल्पितैः स्तेययोगैः ।
मर्कान् भोक्ष्यन् विभजति स
चेन्नात्ति भाण्डं भिन्नत्ति
द्रव्यालाभे सगृहकुपितो
यात्युपक्रोश्य तोकान् ॥ २९ ॥
हस्ताग्राह्ये रचयति विधिं पीठकोलूखलाद्यैः
छिद्रं ह्यन्तर्निहितवयुनः
शिक्यभाण्डेषु तद्वित् ।
ध्वान्तागारे धृतमणिगणं स्वाङ्गमर्थप्रदीपं
काले गोप्यो यर्हि गृहकृत्येषु
सुव्यग्रचित्ताः ॥ ३० ॥
एवं धार्ष्ट्यान्युशति कुरुते मेहनादीनि वास्तौ
स्तेयोपायैर्विरचितकृतिः
सुप्रतीको यथास्ते ।
इत्थं स्त्रीभिः सभयनयन
श्रीमुखालोकिनीभिः
व्याख्यातार्था प्रहसितमुखी न
ह्युपालब्धुमैच्छत् ॥ ३१ ॥
एकदा क्रीडमानास्ते रामाद्या गोपदारकाः ।
कृष्णो मृदं भक्षितवान् इति मात्रे
न्यवेदयन् ॥ ३२ ॥
सा गृहीत्वा करे कृष्णं उपालभ्य
हितैषिणी ।
यशोदा भयसंभ्रान्त प्रेक्षणाक्षमभाषत
॥ ३३ ॥
कस्मान् मृदमदान्तात्मन् भवान्
भक्षितवान् रहः ।
वदन्ति तावका ह्येते
कुमारास्तेऽग्रजोऽप्ययम् ॥ ३४ ॥
नाहं भक्षितवान् अंब सर्वे
मिथ्याभिशंसिनः ।
यदि सत्यगिरस्तर्हि समक्षं पश्य मे
मुखम् ॥ ३५ ॥
यद्येवं तर्हि व्यादेही इत्युक्तः स
भगवान् हरिः ।
व्यादत्ताव्याहतैश्वर्यः
क्रीडामनुजबालकः ॥ ३६ ॥
सा तत्र ददृशे विश्वं जगत् स्थास्नु च
खं दिशः ।
साद्रि-द्वीपाब्धि-भूगोलं
सवाय्वग्नीन्दुतारकम् ॥ ३७ ॥
ज्योतिश्चक्रं जलं तेजो नभस्वान्
वियदेव च ।
वैकारिकाणीन्द्रियाणि मनो मात्रा
गुणास्त्रयः ॥ ३८ ॥
एतद्विचित्रं सहजीवकाल
स्वभावकर्माशयलिङ्गभेदम् ।
सूनोस्तनौ वीक्ष्य विदारितास्ये
व्रजं सहात्मानमवाप शङ्काम् ॥ ३९
॥
किं स्वप्न एतदुत देवमाया
किं वा मदीयो बत बुद्धिमोहः ।
अथो अमुष्यैव ममार्भकस्य
यः कश्चनौत्पत्तिक आत्मयोगः ॥ ४०
॥
अथो यथावन्न वितर्कगोचरं
चेतोमनःकर्मवचोभिरञ्जसा ।
यदाश्रयं येन यतः प्रतीयते
सुदुर्विभाव्यं प्रणतास्मि
तत्पदम् ॥ ४१ ॥
अहं ममासौ पतिरेष मे सुतो
व्रजेश्वरस्याखिलवित्तपा सती ।
गोप्यश्च गोपाः सहगोधनाश्च मे
यन्माययेत्थं कुमतिः स मे गतिः ॥
४२ ॥
इत्थं विदित तत्त्वायां गोपिकायां स ईश्वरः ।
वैष्णवीं व्यतनोन्मायां
पुत्रस्नेहमयीं विभुः ॥ ४३ ॥
सद्यो नष्टस्मृतिर्गोपी
साऽऽरोप्यारोहमात्मजम् ।
प्रवृद्धस्नेहकलिल हृदयासीद् यथा पुरा
॥ ४४ ॥
त्रय्या चोपनिषद्भिश्च साङ्ख्ययोगैश्च
सात्वतैः ।
उपगीयमान माहात्म्यं हरिं
सामन्यतात्मजम् ॥ ४५ ॥
राजोवाच
नन्दः किमकरोद् ब्रह्मन् श्रेय एवं
महोदयम् ।
यशोदा च महाभागा पपौ यस्याः स्तनं
हरिः ॥ ४६ ॥
पितरौ नान्वविन्देतां
कृष्णोदारार्भकेहितम् ।
गायन्त्यद्यापि कवयो यल्लोकशमलापहम् ॥
४७ ॥
श्रीशुक उवाच
द्रोणो वसूनां प्रवरो धरया भार्यया सह
।
करिष्यमाण आदेशान् ब्रह्मणस्तमुवाच ह
॥ ४८ ॥
जातयोर्नौ महादेवे भुवि विश्वेश्वरे
हरौ ।
भक्तिः स्यात्परमा लोके ययाञ्जो
दुर्गतिं तरेत् ॥ ४९ ॥
अस्त्वित्युक्तः स भगवान् व्रजे
द्रोणो महायशाः ।
जज्ञे नन्द इति ख्यातो यशोदा सा
धराभवत् ॥ ५० ॥
ततो भक्तिर्भगवति पुत्रीभूते जनार्दने
।
दम्पत्योर्नितरामासीत् गोपगोपीषु भारत
॥ ५१ ॥
कृष्णो ब्रह्मण आदेशं सत्यं कर्तुं
व्रजे विभुः ।
सहरामो वसंश्चक्रे तेषां प्रीतिं
स्वलीलया ॥ ५२ ॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां
संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे अष्टमोऽध्यायः ॥ ८ ॥
