 |
| bhagwat chapter 10.29 |
श्रीशुक
उवाच
भगवान् अपि ता रात्रीः
शरदोत्फुल्लमल्लिकाः ।
वीक्ष्य रन्तुं मनश्चक्रे योगमायामुपाश्रितः ॥ १ ॥
तदोडुराजः ककुभः करैर्मुखं
प्राच्या विलिम्पन्नरुणेन शन्तमैः ।
स चर्षणीनामुदगाच्छुचो मृजन्
प्रियः प्रियाया इव दीर्घदर्शनः ॥ २ ॥
दृष्ट्वा कुमुद्वन्तं अखण्डमण्डलं
रमाननाभं नवकुङ्कुमारुणम् ।
वनं च तत्कोमलगोभी रञ्जितं
जगौ
कलं वामदृशां मनोहरम् ॥ ३ ॥
निशम्य गीतां तदनङ्गवर्धनं
व्रजस्त्रियः कृष्णगृहीतमानसाः ।
आजग्मुरन्योन्यमलक्षितोद्यमाः
स यत्र
कान्तो जवलोलकुण्डलाः ॥ ४ ॥
दुहन्त्योऽभिययुः काश्चिद् दोहं
हित्वा समुत्सुकाः ।
पयोऽधिश्रित्य संयावं अनुद्वास्यापरा
ययुः ॥ ५ ॥
परिवेषयन्त्यस्तद्धित्वा पाययन्त्यः
शिशून् पयः ।
शुश्रूषन्त्यः पतीन् काश्चिद्
अश्नन्त्योऽपास्य भोजनम् ॥ ६ ॥
लिम्पन्त्यः प्रमृजन्त्योऽन्या
अञ्जन्त्यः काश्च लोचने ।
व्यत्यस्तवस्त्राभरणाः काश्चित्
कृष्णान्तिकं ययुः ॥ ७ ॥
ता वार्यमाणाः पतिभिः पितृभिः
भ्रातृबन्धुभिः ।
गोविन्दापहृतात्मानो न न्यवर्तन्त
मोहिताः ॥ ८ ॥
अन्तर्गृहगताः काश्चिद्
गोप्योऽलब्धविनिर्गमाः ।
कृष्णं तद्भावनायुक्ता
दध्युर्मीलितलोचनाः ॥ ९ ॥
दुःसहप्रेष्ठविरह तीव्रतापधुताशुभाः ।
ध्यानप्राप्ताच्युताश्लेष निर्वृत्या
क्षीणमङ्गलाः ॥ १० ॥
तमेव परमात्मानं जारबुद्ध्यापि सङ्गताः
।
जहुर्गुणमयं देहं सद्यः
प्रक्षीणबन्धनाः ॥ ११ ॥
परीक्षिदुवाच
कृष्णं विदुः परं कान्तं न तु
ब्रह्मतया मुने ।
गुणप्रवाहोपरमः तासां गुणधियां कथम् ॥
१२ ॥
श्रीशुक
उवाच
उक्तं पुरस्ताद् एतत्ते चैद्यः
सिद्धिं यथा गतः ।
द्विषन्नपि हृषीकेशं
किमुताधोक्षजप्रियाः ॥ १३ ॥
नृणां निःश्रेयसार्थाय व्यक्तिर्भगवतो
नृप ।
अव्ययस्याप्रमेयस्य निर्गुणस्य
गुणात्मनः ॥ १४ ॥
कामं क्रोधं भयं स्नेहं ऐक्यं
सौहृदमेव च ।
नित्यं हरौ विदधतो यान्ति तन्मयतां हि
ते ॥ १५ ॥
न चैवं विस्मयः कार्यो भवता भगवत्यजे
।
योगेश्वरेश्वरे कृष्णे यत एतद्
विमुच्यते ॥ १६ ॥
ता दृष्ट्वान्तिकमायाता भगवान्
व्रजयोषितः ।
अवदद् वदतां श्रेष्ठो वाचः
पेशैर्विमोहयन् ॥ १७ ॥
श्रीभगवानुवाच
स्वागतं वो महाभागाः प्रियं किं
करवाणि वः ।
व्रजस्यानामयं कच्चिद्
ब्रूतागमनकारणम् ॥ १८ ॥
रजन्येषा घोररूपा घोरसत्त्वनिषेविता ।
प्रतियात व्रजं नेह स्थेयं स्त्रीभिः
सुमध्यमाः ॥ १९ ॥
मातरः पितरः पुत्रा भ्रातरः पतयश्च वः
।
विचिन्वन्ति ह्यपश्यन्तो मा कृढ्वं
बन्धुसाध्वसम् ॥ २० ॥
दृष्टं वनं कुसुमितं राकेश कररञ्जितम्
।
यमुना अनिललीलैजत् तरुपल्लवशोभितम् ॥
२१ ॥
तद् यात मा चिरं गोष्ठं शुश्रूषध्वं
पतीन् सतीः ।
क्रन्दन्ति वत्सा बालाश्च तान् पाययत
दुह्यत ॥ २२ ॥
अथवा मदभिस्नेहाद् भवत्यो
यन्त्रिताशयाः ।
आगता ह्युपपन्नं वः प्रीयन्ते मयि
जन्तवः ॥ २३ ॥
भर्तुः शुश्रूषणं स्त्रीणां परो धर्मो
ह्यमायया ।
तद्बन्धूनां च कल्याणः प्रजानां
चानुपोषणम् ॥ २४ ॥
दुःशीलो दुर्भगो वृद्धो जडो
रोग्यधनोऽपि वा ।
पतिः स्त्रीभिर्न हातव्यो
लोकेप्सुभिरपातकी ॥ २५ ॥
अस्वर्ग्यमयशस्यं च फल्गु कृच्छ्रं
भयावहम् ।
जुगुप्सितं च सर्वत्र ह्यौपपत्यं
कुलस्त्रियः ॥ २६ ॥
श्रवणाद् दर्शनाद् ध्यानाद् मयि
भावोऽनुकीर्तनात् ।
न तथा सन्निकर्षेण प्रतियात ततो
गृहान् ॥ २७ ॥
श्रीशुक
उवाच
इति विप्रियमाकर्ण्य गोप्यो
गोविन्दभाषितम् ।
विषण्णा भग्नसङ्कल्पाः
चिन्तामापुर्दुरत्ययाम् ॥ २८ ॥
कृत्वा मुखान्यव शुचः श्वसनेन शुष्यद्
बिम्बाधराणि चरणेन भुवः लिखन्त्यः
।
अस्रैरुपात्तमषिभिः कुचकुङ्कुमानि
तस्थुर्मृजन्त्य उरुदुःखभराः स्म
तूष्णीम् ॥ २९॥
प्रेष्ठं प्रियेतरमिव प्रतिभाषमाणं
कृष्णं तदर्थविनिवर्तितसर्वकामाः
।
नेत्रे विमृज्य रुदितोपहते स्म
किञ्चित्
संरम्भगद्गदगिरोऽब्रुवतानुरक्ताः
॥ ३० ॥
गोप्य ऊचुः
मैवं विभोऽर्हति भवान् गदितुं नृशंसं
सन्त्यज्य सर्वविषयांस्तव
पादमूलम् ।
भक्ता भजस्व दुरवग्रह मा त्यजास्मान्
देवो यथाऽऽदिपुरुषो भजते
मुमुक्षून् ॥ ३१ ॥
यत्पत्यपत्यसुहृदां अनुवृत्तिरङ्ग
स्त्रीणां स्वधर्म इति धर्मविदा
त्वयोक्तम् ।
अस्त्वेवमेतदुपदेशपदे त्वयीशे
प्रेष्ठो भवांस्तनुभृतां किल
बन्धुरात्मा ॥ ३२ ॥
कुर्वन्ति हि त्वयि रतिं कुशलाः स्व
आत्मन्
नित्यप्रिये पतिसुतादिभिरार्तिदैः किम् ।
तन्नः प्रसीद परमेश्वर मा स्म
छिन्द्या
आशां धृतां त्वयि चिरादरविन्दनेत्र ॥ ३३ ॥
चित्तं सुखेन भवतापहृतं गृहेषु
यन्निर्विशत्युत करावपि गृह्यकृत्ये ।
पादौ पदं न चलतस्तव पादमूलाद्
यामः कथं व्रजमथो करवाम किं वा ॥
३४ ॥
सिञ्चाङ्ग नस्त्वदधरामृतपूरकेण
हासावलोककलगीतजहृच्छयाग्निम् ।
नो चेद् वयं विरहजाग्नि उपयुक्तदेहा
ध्यानेन याम पदयोः पदवीं सखे ते ॥
३५ ॥
यर्ह्यम्बुजाक्ष तव पादतलं रमाया
दत्तक्षणं क्वचिदरण्यजनप्रियस्य ।
अस्प्राक्ष्म तत्प्रभृति
नान्यसमक्षमङ्ग
स्थातुं त्वयाभिरमिता बत पारयामः
॥ ३६ ॥
श्रीर्यत्पदाम्बुजरजश्चकमे तुलस्या
लब्ध्वापि वक्षसि पदं किल
भृत्यजुष्टम् ।
यस्याः स्ववीक्षण कृतेऽन्यसुरप्रयासः
तद्वद् वयं च तव पादरजः प्रपन्नाः
॥ ३७ ॥
तन्नः प्रसीद वृजिनार्दन
तेऽन्घ्रिमूलं
प्राप्ता विसृज्य
वसतीस्त्वदुपासनाशाः ।
त्वत्सुन्दरस्मित निरीक्षणतीव्रकाम
तप्तात्मनां पुरुषभूषण देहि
दास्यम् ॥ ३८ ॥
वीक्ष्यालकावृतमुखं तव कुण्डलश्री
गण्डस्थलाधरसुधं हसितावलोकम् ।
दत्ताभयं च भुजदण्डयुगं विलोक्य
वक्षः श्रियैकरमणं च भवाम दास्यः
॥ ३९ ॥
का स्त्र्यङ्ग ते कलपदायतमूर्च्छितेन
सम्मोहितार्यचरितान्न
चलेत्त्रिलोक्याम् ।
त्रैलोक्यसौभगमिदं च निरीक्ष्य रूपं
यद् गोद्विजद्रुममृगाः
पुलकान्यबिभ्रन् ॥ ४० ॥
व्यक्तं भवान् व्रजभयार्तिहरोऽभिजातो
देवो यथाऽऽदिपुरुषः सुरलोकगोप्ता
।
तन्नो निधेहि करपङ्कजमार्तबन्धो
तप्तस्तनेषु च शिरःसु च किङ्करीणाम्
॥ ४१ ॥
श्रीशुक उवाच
इति विक्लवितं तासां श्रुत्वा
योगेश्वरेश्वरः ।
प्रहस्य सदयं गोपीः
आत्मारामोऽप्यरीरमत् ॥ ४२ ॥
ताभिः समेताभिरुदारचेष्टितः
प्रियेक्षणोत्फुल्लमुखीभिरच्युतः
।
उदारहासद्विजकुन्ददीधतिः
व्यरोचतैणाङ्क इवोडुभिर्वृतः ॥
४३ ॥
उपगीयमान उद्गायन् वनिताशतयूथपः ।
मालां बिभ्रद् वैजयन्तीं व्यचरन्
मण्डयन् वनम् ॥ ४४ ॥
नद्याः पुलिनमाविश्य
गोपीभिर्हिमवालुकम् ।
रेमे तत्तरलानन्द कुमुदामोदवायुना ॥
४५ ॥
बाहुप्रसारपरिरम्भकरालकोरु
नीवीस्तनालभननर्मनखाग्रपातैः ।
क्ष्वेल्यावलोकहसितैर्व्रजसुन्दरीणां
उत्तम्भयन् रतिपतिं रमयाञ्चकार ॥
४६ ॥
एवं भगवतः कृष्णात् लब्धमाना महात्मनः
।
आत्मानं मेनिरे स्त्रीणां
मानिन्योऽभ्यधिकं भुवि ॥ ४७ ॥
तासां तत् सौभगमदं वीक्ष्य मानं च
केशवः ।
प्रशमाय प्रसादाय तत्रैवान्तरधीयत ॥
४८ ॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां
दशमस्कन्धे पूर्वार्धे
एकोन्त्रिंशोऽध्यायः ॥ २९ ॥
