 |
| Bhagwat chapter 10.74 |
श्रीशुक
उवाच
एवं युधिष्ठिरो राजा जरासन्धवधं विभोः ।
कृष्णस्य चानुभावं तं श्रुत्वा प्रीतस्तमब्रवीत् ॥ १ ॥
युधिष्ठिर
उवाच
ये
स्युस्त्रैलोक्यगुरवः सर्वे लोकमहेश्वराः ।
वहन्ति दुर्लभं लब्ध्वा
शिरसैवानुशासनम् ॥ २ ॥
स भवान् अरविन्दाक्षो दीनानां
ईशमानिनाम् ।
धत्तेऽनुशासनं भूमन्
तदत्यन्तविडम्बनम् ॥ ३ ॥
न ह्येकस्याद्वितीयस्य ब्रह्मणः
परमात्मनः ।
कर्मभिर्वर्धते तेजो ह्रसते च यथा
रवेः ॥ ४ ॥
न वै तेऽजित भक्तानां ममाहमिति माधव ।
त्वं तवेति च नानाधीः पशूनामिव वैकृती
॥ ५ ॥
श्रीशुक उवाच
इत्युक्त्वा यज्ञिये
काले वव्रे युक्तान् स ऋत्विजः ।
कृष्णानुमोदितः पार्थो ब्राह्मणान्
ब्रह्मवादिनः ॥ ६ ॥
द्वैपायनो भरद्वाजः
सुमन्तुर्गोतमोऽसितः ।
वसिष्ठश्च्यवनः कण्वो मैत्रेयः
कवषस्त्रितः ॥ ७ ॥
विश्वामित्रो वामदेवः सुमतिर्जैमिनिः
क्रतुः ।
पैलः पराशरो गर्गो वैशम्पायन एव च ॥ ८
॥
अथर्वा कश्यपो धौम्यो रामो भार्गव
आसुरिः ।
वीतिहोत्रो मधुच्छन्दा
वीरसेनोऽकृतव्रणः ॥ ९ ॥
उपहूतास्तथा चान्ये द्रोणभीष्मकृपादयः
।
धृतराष्ट्रः सहसुतो विदुरश्च महामतिः
॥ १० ॥
ब्राह्मणाः क्षत्रिया वैश्याः शूद्रा
यज्ञदिदृक्षवः ।
तत्रेयुः सर्वराजानो राज्ञां प्रकृतयो
नृप ॥ ११ ॥
ततस्ते देवयजनं ब्राह्मणाः स्वर्णलाङ्गलैः
।
कृष्ट्वा तत्र यथाम्नायं दीक्षयां
चक्रिरे नृपम् ॥ १२ ॥
हैमाः किलोपकरणा वरुणस्य यथा पुरा ।
इन्द्रादयो लोकपाला विरिञ्चिभवसंयुताः
॥ १३ ॥
सगणाः सिद्धगन्धर्वा विद्याधरमहोरगाः
।
मुनयो यक्षरक्षांसि खगकिन्नरचारणाः ॥
१४ ॥
राजानश्च समाहूता राजपत्न्यश्च
सर्वशः ।
राजसूयं समीयुः स्म राज्ञः
पाण्डुसुतस्य वै ॥ १५ ॥
मेनिरे कृष्णभक्तस्य
सूपपन्नमविस्मिताः ।
अयाजयन् महाराजं याजका देववर्चसः ।
राजसूयेन विधिवत् प्रचेतसमिवामराः ॥
१६ ॥
सूत्येऽहन्यवनीपालो याजकान्
सदसस्पतीन् ।
अपूजयन् महाभागान् यथावत् सुसमाहितः ॥
१७ ॥
सदस्याग्र्यार्हणार्हं वै विमृशन्तः
सभासदः ।
नाध्यगच्छन् नन्ननैकान्त्यात्
सहदेवस्तदाब्रवीत् ॥ १८ ॥
अर्हति ह्यच्युतः श्रैष्ठ्यं
भगवान्सात्वतां पतिः ।
एष वै देवताः सर्वा देशकालधनादयः ॥ १९
॥
यस् आत्मकमिदं विश्वं क्रतवश्च
यदात्मकाः ।
अग्निराहुतयो मंत्राः साङ्ख्यं योगश्च
यत्परः ॥ २० ॥
एक एवाद्वितीयोऽसौ अवैतदात्म्यमिदं
जगत् ।
आत्मनात्माश्रयः सभ्याः सृजत्यवति
हन्त्यजः ॥ २१ ॥
विविधानीह कर्माणि जनयन् यदवेक्षया ।
ईहते यदयं सर्वः श्रेयो
धर्मादिलक्षणम् ॥ २२ ॥
तस्मात् कृष्णाय महते दीयतां
परमार्हणम् ।
एवं चेत्सर्वभूतानां आत्मनश्चार्हणं
भवेत् ॥ २३ ॥
सर्वभूतात्मभूताय कृष्णायानन्यदर्शिने
।
देयं शान्ताय पूर्णाय
दत्तस्यानन्त्यमिच्छता ॥ २४ ॥
इत्युक्त्वा सहदेवोऽभूत् तूष्णीं
कृष्णानुभाववित् ।
तच्छ्रुत्वा तुष्टुवुः सर्वे साधु
साध्विति सत्तमाः ॥ २५ ॥
श्रुत्वा द्विजेरितं राजा ज्ञात्वा
हार्दं सभासदाम् ।
समर्हयद्धृषीकेशं प्रीतः
प्रणयविह्वलः ॥ २६ ॥
तत्पादाववनिज्यापः शिरसा लोकपावनीः ।
सभार्यः सानुजामात्यः सकुटुम्बो
वहन्मुदा ॥ २७ ॥
वासोभिः पीतकौषेयैः भूषणैश्च महाधनैः
।
अर्हयित्वाश्रुपूर्णाक्षो नाशकत्
समवेक्षितुम् ॥ २८ ॥
इत्थं सभाजितं वीक्ष्य सर्वे
प्राञ्जलयो जनाः ।
नमो जयेति नेमुस्तं निपेतुः
पुष्पवृष्टयः ॥ २९ ॥
इत्थं निशम्य दमघोषसुतः स्वपीठाद्
उत्थाय कृष्णगुणवर्णनजातमन्युः
।
उत्क्षिप्य बाहुमिदमाह सदस्यमर्षी
संश्रावयन् भगवते परुषाण्यभीतः ॥ ३० ॥
ईशो दुरत्ययः काल इति सत्यवती श्रुतिः ।
वृद्धानामपि यद् बुद्धिः
बालवाक्यैर्विभिद्यते ॥ ३१ ॥
यूयं पात्रविदां श्रेष्ठा मा मन्ध्वं
बालभाषीतम् ।
सदसस्पतयः सर्वे कृष्णो यत्
सम्मतोऽर्हणे ॥ ३२ ॥
तपोविद्याव्रतधरान्
ज्ञानविध्वस्तकल्मषान् ।
परमऋषीन् ब्रह्मनिष्ठान् लोकपालैश्च
पूजितान् ॥ ३३ ॥
सदस्पतीन् अतिक्रम्य गोपालः कुलपांसनः
।
यथा काकः पुरोडाशं सपर्यां कथमर्हति ॥
३४ ॥
वर्णाश्रमकुलापेतः सर्वधर्मबहिष्कृतः
।
स्वैरवर्ती गुणैर्हीनः सपर्यां
कथमर्हति ॥ ३५ ॥
ययातिनैषां हि कुलं शप्तं सद्भिर्बहिष्कृतम्
।
वृथापानरतं शश्वत् सपर्यां कथमर्हति ॥
३६ ॥
ब्रह्मर्षिसेवितान् देशान्
हित्वैतेऽब्रह्मवर्चसम् ।
समुद्रं दुर्गमाश्रित्य बाधन्ते
दस्यवः प्रजाः ॥ ३७ ॥
एवं आदीन्यभद्राणि बभाषे नष्टमङ्गलः
।
नोवाच किञ्चिद् भगवान् यथा सिंहः
शिवारुतम् ॥ ३८ ॥
भगवन् निन्दनं श्रुत्वा दुःसहं
तत्सभासदः ।
कर्णौ पिधाय निर्जग्मुः शपन्तश्चेदिपं
रुषा ॥ ३९ ॥
निन्दां भगवतः श्रृण्वन् तत्परस्य
जनस्य वा ।
ततो नापैति यः सोऽपि यात्यधः
सुकृताच्च्युतः ॥ ४० ॥
ततः पाण्डुसुताः क्रुद्धा
मत्स्यकैकयसृञ्जयाः ।
उदायुधाः समुत्तस्थुः शिशुपालजिघांसवः
॥ ४१ ॥
ततश्चैद्यस्त्वसंभ्रान्तो जगृहे
खड्गचर्मणी ।
भर्त्सयन् कृष्णपक्षीयान् राज्ञः सदसि
भारत ॥ ४२ ॥
तावदुत्थाय भगवान् स्वान् निवार्य
स्वयं रुषा ।
शिरः क्षुरान्तचक्रेण जहार पततो रिपोः
॥ ४३ ॥
शब्दः कोलाहलोऽथासीन् शिशुपाले हते
महान् ।
तस्यानुयायिनो भूपा
दुद्रुवुर्जीवितैषिणः ॥ ४४ ॥
चैद्यदेहोत्थितं ज्योतिः
वासुदेवमुपाविशत् ।
पश्यतां सर्वभूतानां उल्केव भुवि
खाच्च्युता ॥ ४५ ॥
जन्मत्रयानुगुणित वैरसंरब्धया धिया ।
ध्यायन् तन्मयतां यातो भावो हि
भवकारणम् ॥ ४६ ॥
ऋत्विग्भ्यः ससदस्येभ्यो दक्षिनां
विपुलामदात् ।
सर्वान् संपूज्य विधिवत्
चक्रेऽवभृथमेकराट् ॥ ४७ ॥
साधयित्वा क्रतुः राज्ञः कृष्णो
योगेश्वरेश्वरः ।
उवास कतिचिन् मासान् सुहृद्भिः
अभियाचितः ॥ ४८ ॥
ततोऽनुज्ञाप्य राजानं
अनिच्छन्तमपीश्वरः ।
ययौ सभार्यः सामात्यः स्वपुरं
देवकीसुतः ॥ ४९ ॥
वर्णितं तदुपाख्यानं मया ते
बहुविस्तरम् ।
वैकुण्ठवासिनोर्जन्म विप्रशापात् पुनः
पुनः ॥ ५० ॥
राजसूयावभृथ्येन स्नातो राजा
युधिष्ठिरः ।
ब्रह्मक्षत्रसभामध्ये शुशुभे सुरराडिव
॥ ५१ ॥
राज्ञा सभाजिताः सर्वे सुरमानवखेचराः
।
कृष्णं क्रतुं च शंसन्तः स्वधामानि
ययुर्मुदा ॥ ५२ ॥
दुर्योधनमृते पापं कलिं कुरुकुलामयम्
।
यो न सेहे श्रीयं स्फीतां दृष्ट्वा
पाण्डुसुतस्य ताम् ॥ ५३ ॥
य इदं कीर्तयेद् विष्णोः कर्म चैद्य
वधादिकम् ।
राजमोक्षं वितानं च सर्वपापैः
प्रमुच्यते ॥ ५४ ॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां
दशमस्कन्धे उत्तरार्धे शिशुपालवधो नाम
चतुःसप्ततितमोऽध्यायः ॥ ७४ ॥
