 |
| Bhagwat chapter 11.05 |
राजोवाच
भगवन्तं हरिं प्रायो न
भजन्त्यात्मवित्तमाः ।
तेषामशान्तकामानां का निष्ठाविजितात्मनाम् ॥ १ ॥
चमस उवाच
मुखबाहूरुपादेभ्यः पुरुषस्याश्रमैः सह ।
चत्वारो जज्ञिरे वर्णा
गुणैर्विप्रादयः पृथक् ॥ २ ॥
य एषां पुरुषं साक्षात्
आत्मप्रभवमीश्वरम् ।
न भजन्त्यवजानन्ति स्थानाद्भ्रष्टाः
पतन्त्यधः ॥ ३ ॥
दूरे हरिकथाः केचिद् दूरे
चाच्युतकीर्तनाः ।
स्त्रियः शूद्रादयश्चैव तेऽनुकम्प्या
भवादृशाम् ॥ ४ ॥
विप्रो राजन्यवैश्यौ वा हरेः
प्राप्ताः पदान्तिकम् ।
श्रौतेन जन्मनाथापि
मुह्यन्त्याम्नायवादिनः ॥ ५ ॥
कर्मण्यकोविदाः स्तब्धा मूर्खाः
पण्डितमानिनः ।
वदन्ति चाटुकान् मूढा यया माध्व्या
गिरोत्सुकाः ॥ ६ ॥
रजसा घोरसङ्कल्पाः कामुका अहिमन्यवः ।
दाम्भिका मानिनः पापा
विहसन्त्यच्युतप्रियान् ॥ ७ ॥
वदन्ति तेऽन्योन्यमुपासितस्त्रियो
गृहेषु मैथुन्यपरेषु चाशिषः ।
यजन्त्यसृष्टानविधानदक्षिणं
वृत्त्यै परं घ्नन्ति पशून्
अतद्विदः ॥ ८ ॥
श्रिया विभूत्याभिजनेन विद्यया
त्यागेन रूपेण बलेन कर्मणा ।
जातस्मयेनान्धधियः सहेश्वरान्
सतोऽवमन्यन्ति हरिप्रियान्खलाः
॥ ९ ॥
सर्वेषु शश्वत् तनुभृत्स्ववस्थितं
यथा खमात्मानमभीष्टमीश्वरम् ।
वेदोपगीतं च न श्रृण्वतेऽबुधा
मनोरथानां प्रवदन्ति वार्तया ॥ १० ॥
लोके व्यवायामिषमद्यसेवा
नित्यास्तु जन्तोर्न हि तत्र
चोदना ।
व्यवस्थितिस्तेषु विवाहयज्ञ-
सुराग्रहैरासु निवृत्तिरिष्टा ॥ ११ ॥
धनं च धर्मैकफलं यतो वै
ज्ञानं सविज्ञानमनुप्रशान्ति ।
गृहेषु युञ्जन्ति कलेवरस्य
मृत्युं न पश्यन्ति दुरन्तवीर्यम् ॥ १२ ॥
यद् घ्राणभक्षो विहितः सुरायाः
तथा पशोरालभनं न हिंसा ।
एवं व्यवायः प्रजया न रत्या
इमं विशुद्धं न विदुः स्वधर्मम् ॥ १३ ॥
ये तु अनेवंविदोऽसन्तः स्तब्धाः सदभिमानिनः ।
पशून् द्रुह्यन्ति विश्रब्धाः प्रेत्य
खादन्ति ते च तान् ॥ १४ ॥
द्विषन्तः परकायेषु स्वात्मानं
हरिमीश्वरम् ।
मृतके सानुबन्धेऽस्मिन् बद्धस्नेहाः
पतन्त्यधः ॥ १५ ॥
ये कैवल्यं असम्प्राप्ता ये चातीताश्च
मूढताम् ।
त्रैवर्गिका ह्यक्षणिका आत्मानं
घातयन्ति ते ॥ १६ ॥
एत आत्महनोऽशान्ता अज्ञाने
ज्ञानमानिनः ।
सीदन्त्यकृतकृत्या वै
कालध्वस्तमनोरथाः ॥ १७ ॥
हित्वा अत्यायारचिता गृहापत्यसुहृत्
स्त्रियः ।
तमो विशन्त्यनिच्छन्तो वासुदेवपराङ्मुखाः
॥ १८ ॥
राजोवाच
कस्मिन् काले स भगवान्
किं वर्णः कीदृशो नृभिः ।
नाम्ना वा केन विधिना पूज्यते
तदिहोच्यताम् ॥ १९ ॥
करभाजन उवाच
कृतं त्रेता द्वापरं च
कलिरित्येषु केशवः ।
नानावर्णाभिधाकारो नानैव विधिनेज्यते
॥ २० ॥
कृते शुक्लश्चतुर्बाहुः जटिलो
वल्कलाम्बरः ।
कृष्णाजिनोपवीताक्षान् बिभ्रद्
दण्डकमण्डलू ॥ २१ ॥
मनुष्यास्तु तदा शान्ता निर्वैराः
सुहृदः समाः ।
यजन्ति तपसा देवं शमेन च दमेन च ॥ २२
॥
हंसः सुपर्णो वैकुण्ठो धर्मो
योगेश्वरोऽमलः ।
ईश्वरः पुरुषोऽव्यक्तः परमात्मेति
गीयते ॥ २३ ॥
त्रेतायां रक्तवर्णोऽसौ
चतुर्बाहुस्त्रिमेखलः ।
हिरण्यकेशः त्रय्यात्मा स्रुक्
स्रुवाद्युपलक्षणः ॥ २४ ॥
तं तदा मनुजा देवं सर्वदेवमयं हरिम् ।
यजन्ति विद्यया त्रय्या धर्मिष्ठा
ब्रह्मवादिनः ॥ २५ ॥
विष्णुर्यज्ञः पृश्निगर्भः सर्वदेव
उरुक्रमः ।
वृषाकपिर्जयन्तश्च उरुगाय इतीर्यते ॥
२६ ॥
द्वापरे भगवान् श्यामः पीतवासा
निजायुधः ।
श्रीवत्सादिभिरङ्कैश्च
लक्षणैरुपलक्षितः ॥ २७ ॥
तं तदा पुरुषं मर्त्या
महाराजोपलक्षणम् ।
यजन्ति वेदतन्त्राभ्यां परं जिज्ञासवो
नृप ॥ २८ ॥
नमस्ते वासुदेवाय नमः सङ्कर्षणाय च ।
प्रद्युम्नायानिरुद्धाय तुभ्यं भगवते
नमः ॥ २९ ॥
नारायणाय ऋषये पुरुषाय महात्मने ।
विश्वेश्वराय विश्वाय सर्वभूतात्मने
नमः ॥ ३० ॥
इति द्वापर उर्वीश स्तुवन्ति
जगदीश्वरम् ।
नानातन्त्रविधानेन कलावपि तथा श्रृणु
॥ ३१ ॥
कृष्णवर्णं त्विषाकृष्णं
साङ्गोपाङ्गास्त्र पार्षदम् ।
यज्ञैः सङ्कीर्तनप्रायैः यजन्ति हि
सुमेधसः ॥ ३२ ॥
ध्येयं सदा परिभवघ्नमभीष्टदोहं
तीर्थास्पदं शिवविरिञ्चिनुतं
शरण्यम् ।
भृत्यार्तिहं प्रणतपाल भवाब्धिपोतं
वन्दे महापुरुष ते चरणारविन्दम् ॥
३३ ॥
त्यक्त्वा सुदुस्त्यजसुरेप्सित
राज्यलक्ष्मीं
धर्मिष्ठ आर्यवचसा यदगात् अरण्यम्
।
मायामृगं दयितयेप्सितमन्वधावद्
वन्दे महापुरुष ते चरणारविन्दम् ॥
३४ ॥
एवं युगानुरूपाभ्यां भगवान् युगवर्तिभिः ।
मनुजैरिज्यते राजन् श्रेयसा्मीश्वरो
हरिः ॥ ३५ ॥
कलिं सभाजयन्त्यार्या गुणज्ञाः
सारभागिनः ।
यत्र सङ्कीर्तनेनैव
सर्वस्वार्थोऽभिलभ्यते ॥ ३६ ॥
न ह्यतः परमो लाभो देहिनां
भ्राम्यतामिह ।
यतो विन्देत परमां शान्तिं नश्यति
संसृतिः ॥ ३७ ॥
कृतादिषु प्रजा राजन् कलाविच्छन्ति
सम्भवम् ।
कलौ खलु भविष्यन्ति नारायणपरायणाः ॥
३८ ॥
क्वचित् क्वचिन्महाराज द्रविडेषु च
भूरिशः ।
ताम्रपर्णी नदी यत्र कृतमाला पयस्विनी
॥ ३९ ॥
कावेरी च महापुण्या प्रतीची च महानदी
।
ये पिबन्ति जलं तासां मनुजा मनुजेश्वर
।
प्रायो भक्ता भगवति वासुदेवेऽमलाशयाः
॥ ४० ॥
देवर्षिभूताप्तनृणां पितॄणां
न किङ्करो नायमृणी च राजन् ।
सर्वात्मना यः शरणं शरण्यं
गतो मुकुन्दं परिहृत्य कर्तम् ॥ ४१ ॥
स्वपादमूलं भजतः प्रियस्य
त्यक्तान्यभावस्य हरिः परेशः ।
विकर्म यच्चोत्पतितं कथञ्चित्
धुनोति सर्वं हृदि सन्निविष्टः ॥ ४२ ॥
नारद
उवाच
धर्मान् भागवतानित्थं श्रुत्वाथ मिथिलेश्वरः ।
जायन्तेयान्
मुनीन् प्रीतः सोपाध्यायो ह्यपूजयत् ॥ ४३ ॥
ततोऽन्तर्दधिरे सिद्धाः सर्वलोकस्य
पश्यतः ।
राजा धर्मानुपातिष्ठन् अवाप परमां
गतिम् ॥ ४४ ॥
त्वमप्येतान् महाभाग धर्मान् भागवतान्
श्रुतान् ।
आस्थितः श्रद्धया युक्तो निःसङ्गो
यास्यसे परम् ॥ ४५ ॥
युवयोः खलु दम्पत्योः यशसा पूरितं
जगत् ।
पुत्रतामगमद् यद् वां भगवानीश्वरो
हरिः ॥ ४६ ॥
दर्शनालिङ्गनालापैः शयनासनभोजनैः ।
आत्मा वां पावितः कृष्णे पुत्रस्नेहं
प्रकुर्वतोः ॥ ४७ ॥
वैरेण यं नृपतयः शिशुपालपौण्ड्र-
शाल्वादयो गतिविलास-विलोकनाद्यैः
।
ध्यायन्त आकृतधियः शयनासनादौ
तत्साम्यमापुरनुरक्तधियां पुनः
किम् ॥ ४८ ॥
मापत्यबुद्धिमकृथाः कृष्णे सर्वात्मनीश्वरे ।
मायामनुष्यभावेन गूढैश्वर्ये
परेऽव्यये ॥ ४९ ॥
भूभारासुरराजन्य हन्तवे गुप्तये सताम्
।
अवतीर्णस्य निर्वृत्यै यशो लोके
वितन्यते ॥ ५० ॥
श्रीशुक उवाच
एतत् श्रृत्वा महाभागो
वसुदेवोऽतिविस्मितः ।
देवकी च महाभागा जहतुः मोहमात्मनः ॥
५१ ॥
इतिहासमिमं पुण्यं धारयेद् यः समाहितः
।
स विधूयेह शमलं ब्रह्मभूयाय कल्पते ॥
५२ ॥
इति श्रीमद्भागवते
महापुराणे पारमहंस्यां
संहितायां एकादशस्कन्धे
पञ्चमोऽध्यायः॥५॥
