 |
| Bhagwat chapter 11.27 |
उद्धव
उवाच
क्रियायोगं समाचक्ष्व भवदाराधनं प्रभो ।
यस्मात्त्वां ये यथार्चन्ति सात्वताः सात्वतर्षभ ॥ १ ॥
एतद् वदन्ति मुनयो मुहुर्निःश्रेयसं
नृणाम् ।
नारदो भगवान् व्यास आचार्योऽग्गिरसः
सुतः ॥ २ ॥
निःसृतं ते मुखाम्भोजाद् यदाह भगवानजः
।
पुत्रेभ्यो भृगुमुख्येभ्यो देव्यै च
भगवान् भवः ॥ ३ ॥
एतद् वै सर्ववर्णानां आश्रमाणां च
सम्मतम् ।
श्रेयसामुत्तमं मन्ये स्त्रीशूद्राणां
च मानद ॥ ४ ॥
एतत्कमलपत्राक्ष कर्मबन्धविमोचनम् ।
भक्ताय चानुरक्ताय ब्रूहि
विश्वेश्वरेश्वर ॥ ५ ॥
श्रीभगवानुवाच
न ह्यन्तोऽनन्तपारस्य
कर्मकाण्डस्य चोद्धव ।
सङ्क्षिप्तं वर्णयिष्यामि
यथावदनुपूर्वशः ॥ ६ ॥
वैदिकस्तान्त्रिको मिश्र इति मे
त्रिविधो मखः ।
त्रयाणामीप्सितेनैव विधिना मां
समर्चरेत् ॥ ७ ॥
यदा स्वनिगमेनोक्तं द्विजत्वं प्राप्य
पूरुषः ।
यथा यजेत मां भक्त्या श्रद्धया
तन्निबोध मे ॥ ८ ॥
अर्चायां स्थण्डिलेऽग्नौ वा सूर्ये
वाप्सु हृदि द्विजः ।
द्रव्येण भक्तियुक्तोऽर्चेत् स्वगुरुं
माममायया ॥ ९ ॥
पूर्वं स्नानं प्रकुर्वीत
धौतदन्तोऽङ्गशुद्धये ।
उभयैरपि च स्नानं मन्त्रैर्मृद्
ग्रहणादिना ॥ १० ॥
सन्ध्योपास्त्यादिकर्माणि
वेदेनाचोदितानि मे ।
पूजां तैः कल्पयेत् सम्यक् सङ्कल्पः
कर्मपावनीम् ॥ ११ ॥
शैली दारुमयी लौही लेप्या लेख्या च
सैकती ।
मनोमयी मणिमयी प्रतिमाष्टविधा स्मृता
॥ १२ ॥
चलाचलेति द्विविधा प्रतिष्ठा
जीवमन्दिरम् ।
उद्वासावाहने न स्तः
स्थिरायामुद्धवार्चने ॥ १३ ॥
अस्थिरायां विकल्पः स्यात् स्थण्डिले
तु भवेद् द्वयम् ।
स्नपनं त्वविलेप्यायां अन्यत्र
परिमार्जनम् ॥ १४ ॥
द्रव्यैः प्रसिद्धैर्मद्यागः
प्रतिमादिष्वमायिनः ।
भक्तस्य च यथालब्धैः हृदि भावेन चैव
हि ॥ १५ ॥
स्नानालङ्करणं प्रेष्ठं अर्चायामेव
तूद्धव ।
स्थण्डिले तत्त्वविन्यासो
वह्नावाज्यप्लुतं हविः ॥ १६ ॥
सूर्ये चाभ्यर्हणं प्रेष्ठं सलिले
सलिलादिभिः ।
श्रद्धयोपाहृतं प्रेष्ठं भक्तेन मम
वार्यपि ॥ १७ ॥
भूर्यप्यभक्तोपाहृतं न मे तोषाय
कल्पते ।
गन्धो धूपः सुमनसो दीपोऽन्नाद्यं च
किं पुनः ॥ १८ ॥
शुचिः सम्भृतसम्भारः प्राग्दर्भैः
कल्पितासनः ।
आसीनः प्रागुदग् वार्चेद् अर्चायामथ
सम्मुखः ॥ १९ ॥
कृतन्यासः कृतन्यासां मदर्चां
पाणिनामृजेत् ।
कलशं प्रोक्षणीयं च यथावदुपसाधयेत् ॥
२० ॥
तदद्भिर्देवयजनं द्रव्याण्यात्मानमेव
च ।
प्रोक्ष्य पात्राणि त्रीण्यद्भिः
तैस्तैर्द्रव्यैश्च साधयेत् ॥ २१ ॥
पाद्यार्घ्याचमनीयार्थं त्रीणि
पात्राणि दैशिकः ।
हृदा शीर्ष्णाथ शिखया गायत्र्या
चाभिमन्त्रयेत् ॥ २२ ॥
पिण्डे वाय्वग्निसंशुद्धे
हृत्पद्मस्थां परां मम ।
अण्वीं जीवकलां ध्यायेत् नादान्ते
सिद्धभाविताम् ॥ २३ ॥
तयाऽऽत्मभूतया पिण्डे व्याप्ते
सम्पूज्य तन्मयः ।
आवाह्यार्चादिषु स्थाप्य न्यस्ताङ्गं
मां प्रपूजयेत् ॥ २४ ॥
पाद्योपस्पर्शाहणादीन् उपचारान्
प्रकल्पयेत् ।
धर्मादिभिश्च नवभिः कल्पयित्वाऽऽसनं
मम ॥ २५ ॥
पद्ममष्टदलं तत्र
कर्णिकाकेसरोज्ज्वलम् ।
उभाभ्यां वेदतन्त्राभ्यां मह्यं
तूभयसिद्धये ॥ २६ ॥
सुदर्शनं पाञ्चजन्यं
गदासीषुधनुर्हलान् ।
मुसलं कौस्तुभं मालां श्रीवत्सं
चानुपूजयेत् ॥ २७ ॥
नन्दं सुनन्दं गरुडं प्रचण्डं चण्डमेव
च ।
महाबलं बलं चैव कुमुदं कुमुदेक्षणम् ॥
२८ ॥
दुर्गां विनायकं व्यासं विष्वक्सेनं
गुरून् सुरान् ।
स्वे स्वे स्थाने त्वभिमुखान् पूजयेत्
प्रोक्षणादिभिः ॥ २९ ॥
चन्दनोशीरकर्पूर कुङ्कुमागुरुवासितैः
।
सलिलैः स्नापयेन्मन्त्रैः नित्यदा
विभवे सति ॥ ३० ॥
स्वर्णघर्मानुवाकेन महापुरुषविद्यया ।
पौरुषेणापि सूक्तेन सामभी राजनादिभिः
॥ ३१ ॥
वस्त्रोपवीताभरण पत्रस्रग्गन्धलेपनैः
।
अलङ्कुर्वीत सप्रेम मद्भक्तो मां
यथोचितम् ॥ ३२ ॥
पाद्यं आचमनीयं च गन्धं
सुमनसोऽक्षतान् ।
धूपदीपोपहार्याणि दद्यान्मे
श्रद्धयार्चकः ॥ ३३ ॥
गुडपायससर्पींषि शष्कुल्यापूपमोदकान्
।
संयावदधिसूपांश्च नैवेद्यं सति
कल्पयेत् ॥ ३४ ॥
अभ्यङ्गोन्मर्दनादर्श
दन्तधावाभिषेचनम् ।
अन्नाद्यगीतनृत्यादि पर्वणि
स्युरुतान्वहम् ॥ ३५ ॥
विधिना विहिते कुण्डे
मेखलागर्तवेदिभिः ।
अग्निमाधाय परितः समूहेत् पाणिनोदितम्
॥ ३६ ॥
परिस्तीर्याथ पर्युक्षेद् अन्वाधाय
यथाविधि ।
प्रोक्षण्याऽऽसाद्य द्रव्याणि
प्रोक्ष्याग्नौ भावयेत माम् ॥ ३७ ॥
तप्तजाम्बूनदप्रख्यं
शङ्खचक्रगदाम्बुजैः ।
लसच्चतुर्भुजं शान्तं
पद्मकिञ्जल्कवाससम् ॥ ३८ ॥
स्फुरत्किरीटकटक कटिसूत्रवराङ्गदम् ।
श्रीवत्सवक्षसं भ्राजत् कौस्तुभं
वनमालिनम् ॥ ३९ ॥
ध्यायन्नभ्यर्च्य दारूणि
हविषाभिघृतानि च ।
प्रास्याज्यभागावाघारौ दत्त्वा
चाज्यप्लुतं हविः ॥ ४१ ॥
जुहुयान्मूलमन्त्रेण षोडशर्चावदानतः ।
धर्मादिभ्यो यथान्यायं मन्त्रैः
स्विष्टिकृतं बुधः ॥ ४१ ॥
अभ्यर्च्याथ नमस्कृत्य पार्षदेभ्यो
बलिं हरेत् ।
मूलमन्त्रं जपेद् ब्रह्म
स्मरन्नारायणात्मकम् ॥ ४२ ॥
दत्त्वाऽऽचमनमुच्छेषं विष्वक्सेनाय
कल्पयेत् ।
मुखवासं सुरभिमत् ताम्बूलाद्यमथाहयेत्
॥ ४३ ॥
उपगायन् गृणन् नृत्यन् कर्माणि
अभिनयन् मम ।
मत्कथाः श्रावयन् श्रृण्वन् मुहूर्तं
क्षणिको भवेत् ॥ ४४ ॥
स्तवैरुच्चावचैः स्तोत्रैः पौराणैः
प्राकृतैरपि ।
स्तुत्वा प्रसीद भगवन् इति वन्देत
दण्डवत् ॥ ४५ ॥
शिरो मत्पादयोः कृत्वा बाहुभ्यां च
परस्परम् ।
प्रपन्नं पाहि मामीश भीतं
मृत्युग्रहार्णवात् ॥ ४६ ॥
इति शेषां मया दत्तां शिरस्याधाय
सादरम् ।
उद्वासयेद् चेद् उद्वास्यं
ज्योतिर्ज्योतिषि तत्पुनः ॥ ४७ ॥
अर्चादिषु यदा यत्र श्रद्धा मां तत्र
चार्चयेत् ।
सर्वभूतेष्वात्मनि च सर्वात्माहं
अवस्थितः ॥ ४८ ॥
एवं क्रियायोगपथैः
पुमान्वैदिकतान्त्रिकैः ।
अर्चन् उभयतः सिद्धिं मत्तो
विन्दत्यभीप्सिताम् ॥ ४९ ॥
मदर्चां सम्प्रतिष्ठाप्य मन्दिरं
कारयेद् दृढम् ।
पुष्पोद्यानानि रम्याणि
पूजायात्रोत्सवाश्रितान् ॥ ५० ॥
पूजादीनां प्रवाहार्थं
महापर्वस्वथान्वहम् ।
क्षेत्रापणपुरग्रामान् दत्त्वा
मत्सार्ष्टितामियात् ॥ ५१ ॥
प्रतिष्ठया सार्वभौमं सद्मना
भुवनत्रयम् ।
पूजादिना ब्रह्मलोकं
त्रिभिर्मत्साम्यतामियात् ॥ ५२ ॥
मामेव नैरपेक्ष्येण भक्तियोगेन
विन्दति ।
भक्तियोगं स लभते एवं यः पूजयेत माम्
॥ ५३ ॥
यः स्वदत्तां परैर्दत्तां हरेत
सुरविप्रयोः ।
वृत्तिं स जायते विड्भुग् वर्षाणां
अयुतायुतम् ॥ ५४ ॥
कर्तुश्च सारथेहेतोः अनुमोदितुरेव च ।
कर्मणां भागिनः प्रेत्य भूयो भूयसि
तत्फलम् ॥ ५५ ॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां
संहितायां एकादशस्कन्धे सप्तविंशोऽध्यायः ॥ २७ ॥
