 |
| bhagwat chapter 9.6 |
श्रीशुक
उवाच
विरूपः केतुमान् शंभुः
अंबरीषसुतास्त्रयः ।
विरूपात्पृषदश्वोऽभूत् तत्पुत्रस्तु
रथीतरः ॥ १ ॥
रथीतरस्याप्रजस्य भार्यायां
तन्तवेऽर्थितः ।
अङ्गिरा जनयामास ब्रह्मवर्चस्विनः
सुतान् ॥ २ ॥
एते क्षेत्रप्रसूता वै पुनस्त्वाङ्गिरसाः
स्मृताः ।
रथीतराणां प्रवराः क्षत्रोपेता
द्विजातयः ॥ ३ ॥
क्षुवतस्तु मनोर्जज्ञे
इक्ष्वाकुर्घ्राणतः सुतः ।
तस्य पुत्रशतज्येष्ठा
विकुक्षिनिमिदण्डकाः ॥ ४ ॥
तेषां पुरस्ताद् अभवन् आर्यावर्ते
नृपा नृप ।
पञ्चविंशतिः पश्चाच्च त्रयो मध्ये
परेऽन्यतः ॥ ५ ॥
स एकदाष्टकाश्राद्धे इक्ष्वाकुः
सुतमादिशत् ।
मांसमानीयतां मेध्यं विकुक्षे गच्छ मा
चिरम् ॥ ६ ॥
तथेति स वनं गत्वा मृगान् हत्वा
क्रियार्हणान् ।
श्रान्तो बुभुक्षितो वीरः शशं
चाददपस्मृतिः ॥ ७ ॥
शेषं निवेदयामास पित्रे तेन च तद्गुरुः
।
चोदितः प्रोक्षणायाह दुष्टमेतद्
अकर्मकम् ॥ ८ ॥
ज्ञात्वा पुत्रस्य तत्कर्म
गुरुणाभिहितं नृपः ।
देशान्निःसारयामास सुतं त्यक्तविधिं
रुषा ॥ ९ ॥
स तु विप्रेण संवादं जापकेन समाचरन् ।
त्यक्त्वा कलेवरं योगी स तेनावाप यत्
परम् ॥ १० ॥
पितर्युपरतेऽभ्येत्य विकुक्षिः
पृथिवीमिमाम् ।
शासदीजे हरिं यज्ञैः शशाद इति
विश्रुतः ॥ ११ ॥
पुरञ्जयस्तस्य सुत इन्द्रवाह इतीरितः
।
ककुत्स्थ इति चाप्युक्तः शृणु नामानि
कर्मभिः ॥ १२ ॥
कृतान्त आसीत् समरो देवानां सह दानवैः
।
पार्ष्णिग्राहो वृतो वीरो
देवैर्दैत्यपराजितैः ॥ १३ ॥
वचनाद् देवदेवस्य विष्णोर्विश्वात्मनः
प्रभोः ।
वाहनत्वे वृतस्तस्य बभूवेन्द्रो
महावृषः ॥ १४ ॥
स सन्नद्धो धनुर्दिव्यं आदाय
विशिखान्छितान् ।
स्तूयमानः समारुह्य युयुत्सुः ककुदि
स्थितः ॥ १५ ॥
तेजसाऽऽप्यायितो विष्णोः पुरुषस्य
परात्मनः ।
प्रतीच्यां दिशि दैत्यानां न्यरुणत्
त्रिदशैः पुरम् ॥ १६ ॥
तैस्तस्य चाभूत् प्रधनं तुमुलं
लोमहर्षणम् ।
यमाय भल्लैरनयद् दैत्यान्
येऽभिययुर्मृधे ॥ १७ ॥
तस्येषुपाताभिमुखं युगान्ताग्निं
इवोल्बणम् ।
विसृज्य दुद्रुवुर्दैत्या हन्यमानाः
स्वमालयम् ॥ १८ ॥
जित्वा परं धनं सर्वं सश्रीकं
वज्रपाणये ।
प्रत्ययच्छत्स राजर्षिः इति
नामभिराहृतः ॥ १९ ॥
पुरञ्जयस्य पुत्रोऽभूद्
अनेनास्तत्सुतः पृथुः ।
विश्वगन्धिस्ततश्चन्द्रो युवनाश्वस्तु
तत्सुतः ॥ २० ॥
शाबस्तः तत्सुतो येन शाबस्ती निर्ममे
पुरी ।
बृहदश्वस्तु शाबस्तिः ततः कुवलयाश्वकः
॥ २१ ॥
यः प्रियार्थमुतंकस्य धुन्धुनामासुरं
बली ।
सुतानां एकविंशत्या सहस्रैः अहनद्
वृतः ॥ २२ ॥
धुन्धुमार इति ख्यातः तत्सुतास्ते च
जज्वलुः ।
धुन्धोर्मुखाग्निना सर्वे त्रय
एवावशेषिताः ॥ २३ ॥
दृढाश्वः कपिलाश्वश्च भद्राश्व इति
भारत ।
दृढाश्वपुत्रो हर्यश्वो निकुम्भः
तत्सुतः स्मृतः ॥ २४ ॥
बहुलाश्वो निकुम्भस्य कृशाश्वोऽथास्य
सेनजित् ।
युवनाश्वोऽभवत्तस्य सोऽनपत्यो वनं गतः
॥ २५ ॥
भार्याशतेन निर्विण्ण ऋषयोऽस्य
कृपालवः ।
इष्टिं स्म वर्तयां चक्रुः ऐन्द्रीं
ते सुसमाहिताः ॥ २६ ॥
राजा तद् यज्ञसदनं प्रविष्टो निशि
तर्षितः ।
दृष्ट्वा शयानान् विप्रांस्तान् पपौ
मंत्रजलं स्वयम् ॥ २७ ॥
उत्थितास्ते निशम्याथ व्युदकं कलशं
प्रभो ।
पप्रच्छुः कस्य कर्मेदं पीतं पुंसवनं
जलम् ॥ २८ ॥
राज्ञा पीतं विदित्वाथ ईश्वरप्रहितेन
ते ।
ईश्वराय नमश्चक्रुः अहो दैवबलं बलम् ॥
२९ ॥
ततः काल उपावृत्ते कुक्षिं निर्भिद्य
दक्षिणम् ।
युवनाश्वस्य तनयः चक्रवर्ती जजान ह ॥
३० ॥
कं धास्यति कुमारोऽयं स्तन्यं रोरूयते
भृशम् ।
मां धाता वत्स मा रोदीः इतीन्द्रो देशिनीमदात् ॥ ३१ ॥
न ममार पिता तस्य विप्रदेवप्रसादतः ।
युवनाश्वोऽथ तत्रैव तपसा
सिद्धिमन्वगात् ॥ ३२ ॥
त्रसद्दस्युरितीन्द्रोऽङ्ग विदधे नाम
यस्य वै ।
यस्मात् त्रसन्ति हि उद्विग्ना दस्यवो
रावणादयः ॥ ३३ ॥
यौवनाश्वोऽथ मान्धाता चक्रवर्त्यवनीं
प्रभुः ।
सप्तद्वीपवतीमेकः शशासाच्युततेजसा ॥
३४ ॥
ईजे च यज्ञं क्रतुभिः आत्मविद्
भूरिदक्षिणैः ।
सर्वदेवमयं देवं
सर्वात्मकमतीन्द्रियम् ॥ ३५ ॥
द्रव्यं मंत्रो विधिर्यज्ञो
यजमानस्तथर्त्विजः ।
धर्मो देशश्च कालश्च सर्वं एतद्
यदात्मकम् ॥ ३६ ॥
यावत् सूर्य उदेति स्म यावच्च
प्रतितिष्ठति ।
सर्वं तत् यौवनाश्वस्य मान्धातुः
क्षेत्रमुच्यते ॥ ३७ ॥
शशबिन्दोर्दुहितरि बिन्दुमत्यामधान्
नृपः ।
पुरुकुत्सं अंबरीषं मुचुकुन्दं च
योगिनम् ।
तेषां स्वसारः पञ्चाशत् सौभरिं
वव्रिरे पतिम् ॥ ३८॥
यमुनान्तर्जले मग्नः तप्यमानः परंतपः
।
निर्वृतिं मीनराजस्य दृष्ट्वा
मैथुनधर्मिणः ॥ ३९ ॥
जातस्पृहो नृपं विप्रः कन्यां एकां
अयाचत ।
सोऽप्याह गृह्यतां ब्रह्मन् कामं
कन्या स्वयंवरे ॥ ४० ॥
स विचिन्त्याप्रियं स्त्रीणां जरठोऽयं
असम्मतः ।
वलीपलित एजत्क इत्यहं प्रत्युदाहृतः ॥
४१ ॥
साधयिष्ये तथात्मानं
सुरस्त्रीणामभीप्सितम् ।
किं पुनर्मनुजेन्द्राणां इति व्यवसितः
प्रभुः ॥ ४२ ॥
मुनिः प्रवेशितः क्षत्त्रा
कन्यान्तःपुरमृद्धिमत् ।
वृतः स राजकन्याभिः एकं पञ्चाशता वरः
॥ ४३ ॥
तासां कलिरभूद् भूयान् तत्
अर्थेऽपोह्य सौहृदम् ।
ममानुरूपो नायं व इति तद्गतचेतसाम् ॥
४४ ॥
स बह्वृचस्ताभिरपारणीय
तपःश्रियानर्घ्यपरिच्छदेषु ।
गृहेषु नानोपवनामलाम्भः
सरःसु सौगन्धिककाननेषु ॥ ४५ ॥
महार्हशय्यासनवस्त्रभूषण
स्नानानुलेपाभ्यवहारमाल्यकैः ।
स्वलङ्कृतस्त्रीपुरुषेषु नित्यदा
रेमेऽनुगायद् द्विजभृङ्गवन्दिषु ॥ ४६ ॥
यद्गार्हस्थ्यं तु संवीक्ष्य
सप्तद्वीपवतीपतिः ।
विस्मितः स्तम्भमजहात्
सार्वभौमश्रियान्वितम् ॥ ४७ ॥
एवं गृहेष्वभिरतो विषयान् विविधैः
सुखैः ।
सेवमानो न चातुष्यद्
आज्यस्तोकैरिवानलः ॥ ४८ ॥
स कदाचिद् उपासीन आत्मापह्नवमात्मनः ।
ददर्श बह्वृचाचार्यो मीनसङ्गसमुत्थितम् ॥ ४९ ॥
अहो इमं पश्यत मे विनाशं
तपस्विनः सच्चरितव्रतस्य ।
अन्तर्जले वारिचरप्रसङ्गात्
प्रच्यावितं ब्रह्म चिरं धृतं यत् ॥ ५० ॥
सङ्गं त्यजेत मिथुनव्रतीनां
मुमुक्षुः
सर्वात्मना न विसृजेद् बहिरिन्द्रियाणि ।
एकश्चरन् रहसि चित्तमनन्त ईशे
युञ्जीत तद्व्रतिषु साधुषु चेत् प्रसङ्गः ॥ ५१ ॥
एकस्तपस्व्यहमथाम्भसि मत्स्यसङ्गात्
पञ्चाशदासमुत पञ्चसहस्रसर्गः।
नान्तं व्रजाम्युभयकृत्यमनोरथानां
मायागुणैः हृतमतिर्विषयेऽर्थभावः ॥ ५२ ॥
एवं वसन् गृहे कालं विरक्तो
न्यासमास्थितः ।
वनं जगाम अनुययुः तत्पत्न्यः
पतिदेवताः ॥ ५३ ॥
तत्र तप्त्वा तपस्तीक्ष्णं
आत्मदर्शनमात्मवान् ।
सहैवाग्निभिरात्मानं युयोज परमात्मनि
॥ ५४ ॥
ताः स्वपत्युर्महाराज
निरीक्ष्याध्यात्मिकीं गतिम् ।
अन्वीयुस्तत्प्रभावेण अग्निं
शान्तमिवार्चिषः ॥ ५५ ॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां
संहितायां नवमस्कन्धे षष्ठोऽध्यायः ॥ ६ ॥
