Secure Page

Welcome to My Secure Website

This is a demo text that cannot be copied.

No Screenshot

Secure Content

This content is protected from screenshots.

getWindow().setFlags(WindowManager.LayoutParams.FLAG_SECURE, WindowManager.LayoutParams.FLAG_SECURE); Secure Page

Secure Content

This content cannot be copied or captured via screenshots.

Secure Page

Secure Page

Multi-finger gestures and screenshots are disabled on this page.

getWindow().setFlags(WindowManager.LayoutParams.FLAG_SECURE, WindowManager.LayoutParams.FLAG_SECURE); Secure Page

Secure Content

This is the protected content that cannot be captured.

Screenshot Detected! Content is Blocked

ON SPOT$type=blogging$m=0$cate=0$sn=0$rm=0$c=2$va=0

Search This Blog

हस्तामलकाचार्य

SHARE:

 एक छोटे से बालक को उसकी मां किसी ऋषि के पास छोड़कर सखियों के साथ नदी में स्नान करने चली गई । इधर ऋषि ध्यान में मग्न हो गये । उधर संयोग से ब...

 एक छोटे से बालक को उसकी मां किसी ऋषि के पास छोड़कर सखियों के साथ नदी में स्नान करने चली गई । इधर ऋषि ध्यान में मग्न हो गये । उधर संयोग से बालक धीरे-धीरे जाते हुए नदी में बह गया । 

रोती हुई माता बालक को लाकर महर्षि के पास रुदन करने लगी । मुनि ने शोक से खिन्न हुए माता को देखकर परकाया-प्रवेश की रीति से अपना शरीर त्याग कर बालक के शरीर में प्रवेश किया । बालक जीवित हो उठा ।  

किन्तु अब वह बालक जड़ के समान बर्ताव करने लगा। इन्हें बिना उपदेश, बिना अध्ययन किये ही अनेक वेद, शास्त्र, स्मृतियों ज्ञान हो गया था। माता-पिता ने इनको ठीक करने के लिए बहुत व्रत-उपवास व अनुष्ठान किये, किन्तु कोई भी लाभ नहीं हुआ । 

एक दिन माता-पिता फलादि पूजन सामग्री लेकर आचार्य-शङ्कर के श्रीचरणों में गिर पड़े । बालक को भी दण्डवत् प्रणाम कराया । आचार्य ने राख से ढकी अग्नि के समान उस बालक के तेज को देखा।  

पिता ने कहा -- "गुरो ! इसके जन्म को १२ वर्ष बीत गए हैं १३वां चल रहा है । बच्चों के खेलने के लिए पुकारने पर भी यह नहीं जाता । दुष्ट बच्चों द्वारा मार खाकर भी क्रोध नहीं करता । न कुछ खाता है, कभी-कभार थोड़ा सा खा लेता है ।"      

आचार्य ने बालक से पूछा--

कस्त्वं शिशो कस्य कुतोઽसि गन्ता

किं नाम ते त्वं कुत आगतोઽसि ।

एतन्मयोक्तं वद चार्भक त्वं

मत्प्रीतये प्रीतिविवर्धनोઽसि ।।

शिशो ! तुम कौन हो ? किसके पुत्र हो ? कहाँ जा रहे हो ? तुम्हारा नाम क्या है ? तुम कहाँ से आये हो ? मेरे इन प्रश्नों का जवाब दो । क्योंकि तुम हमें बहुत प्रिय लग रहे हो ।

तब बालक ने कहा --

नाहं मनुष्यो न च देवयक्षौ 

न ब्राह्मणक्षत्रियवैश्यशूद्राः।

न ब्रह्मचारी न गृही वनस्थो 

भिक्षुर्न चाहं निजबोधरूपः।।

मैं मनुष्य नहीं हूँ । देव या यक्ष भी नहीं हूँ । ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य या शूद्र भी नहीं हूँ । मैं ब्रह्मचारी, गृहस्थी या वानप्रस्थी भी नहीं हूँ और संन्यासी भी नहीं हूँ । मैं तो ज्ञानस्वरूप परम पवित्र परमानंदरूप ब्रह्म हूँ ।

माधवीय दिग्विजय में वह बालक कहते हैं --

"नाहं जड: किन्तु जड प्रवर्तते,

मत्सन्निधानेन न संदिहे गुरो ।

षडूर्मिषडभाव विकार वर्जितं,

सुखैकतानं परमस्मि तत् पदम्।।


ममैव भूयादनुभूतिरेषा

मुमुक्षुवर्गस्य निरूप्य विद्वन् ।

पद्मै: परैर्द्वादशभिर्बभाषे

चिदात्मतत्त्वं विधुत प्रपंचम्।।


 "हे गुरो ! मैं जड़ नहीं हूँ किन्तु जड़ को प्रवृत्त करने वाला चैतन्य हूँ । मेरे ही सान्निध्य से जड़ में प्रवृत्ति होती है, इसमें कोई संदेह नहीं । इसलिए मैं शोक, मोह, भूख, प्यास, बुढापा तथा मृत्यु इन छः उर्मियों तथा शरीर के अस्ति, जायते, वर्धते, परिणमते, क्षय, विनाश इन छः विकारों से रहित सर्वोत्तम परमात्मा हूँ । अर्थात् शरीर, इन्द्रिय आदिकों से रहित शोधित तत्पदार्थ से अभिन्न हूँ ।"

"हे विद्वन् ! मुमुक्षुओं के कल्याण के लिए चिदात्म तत्त्व को प्रकाशित करने वाली बारह पदों में कही गई मेरी अनुभूति है, उसको कहता हूं ।"

जो बारह पद इन्होंने आचार्य के सम्मुख कहा, वे भुजङ्गगप्रयात छन्द में इस प्रकार हैं -


निमित्तं मनश्चक्षुरादि प्रवृत्तौ

निरस्ताखिलोपाधिराकाशकल्पः ।

रविर्लोकचेष्टानिमित्तं यथा यः

स नित्योपलब्धिस्वरूपोऽहमात्मा ।।


यमग्न्युष्णवन्नित्यबोध स्वरूपं

मनश्चक्षुरादीन्यबोधात्मकानि । 

प्रवर्तन्त आश्रित्य निष्कम्पमेकं 

स नित्योपलब्धिस्वरूपोऽहमात्मा ॥ 


मुखाभासको दर्पणे दृश्यमानो

मुखत्वात् पृथक्त्वेन नैवास्ति वस्तु। 

चिदाभासको धीषु जीवोऽपि तद्वत्

स नित्योपलब्धिस्वरूपोऽहमात्मा॥


यथा दर्पणाभाव आभासहानौ

मुखं विद्यते कल्पनाहीनमेकम्।

तथा धी वियोगे निराभासको यः

स नित्योपलब्धिस्वरूपोऽहमात्मा ॥

 

मनश्चक्षुरादेर्वियुक्तः स्वयं यो

मनश्चक्षुरादेर्मनश्चक्षुरादिः।

मनश्चक्षुरादेरगम्यस्वरूपः 

स नित्योपलब्धिस्वरूपोऽहमात्मा ॥


य एको विभाति स्वतः शुद्धचेताः

प्रकाशस्वरूपोऽपि नानेव धीषु।

शरावोदकस्थो यथा भानुरेकः 

स नित्योपलब्धिस्वरूपोऽहमात्मा ॥ 


यथाऽनेकचक्षुः-प्रकाशो रविर्न

क्रमेण प्रकाशीकरोति प्रकाश्यम्।

अनेका धियो यस्तथैकः प्रबोधः 

स नित्योपलब्धिस्वरूपोऽहमात्मा ॥


विवस्वत् प्रभातं यथा रूपमक्षं

प्रगृह्णाति नाभातमेवं विवस्वान्।

यदाभात आभासयत्यक्षमेकः 

स नित्योपलब्धिस्वरूपोऽहमात्मा ॥ 


यथा सूर्य एकोऽप्स्वनेकश्चलासु 

स्थिरास्वप्यनन्यद्विभाव्यस्वरूपः । 

चलासु प्रभिन्नः सुधीष्वेक एव 

स नित्योपलब्धिस्वरूपोऽहमात्मा ॥ 


घनच्छन्नदृष्टिर्घनच्छन्नमर्कम् 

यथा निष्प्रभं मन्यते चातिमूढः।

तथा बद्धवद्भाति यो मूढ-दृष्टेः 

स नित्योपलब्धिस्वरूपोऽहमात्मा ॥


  इन्होंने आचार्य के सम्मुख हाथ पर रखे आमले के समान बारह श्लोकों द्वारा आत्मस्वरूप का प्रकाश किया था । अतः आचार्य ने इनको संन्यास देकर इनका नाम "हस्तामलकाचार्य" रखा ।

COMMENTS

BLOGGER

POPULAR POSTS$type=three$author=hide$comment=hide$rm=hide

TOP POSTS (30 DAYS)$type=three$author=hide$comment=hide$rm=hide

Name

about us,2,AKTU,1,BANK EXAM,1,Best Gazzal,1,bhagwat darshan,3,bhagwatdarshan,2,birthday song,1,BPSC,2,CBSE,2,computer,40,Computer Science,41,contact us,1,COURSES,1,CPD,1,darshan,16,Download,4,DRDO,1,EXAM,1,Financial education,2,Gadgets,1,GATE,1,General Knowledge,34,JEE MAINS,1,Learn Sanskrit,3,medical Science,1,Motivational speach,1,PAPER I,14,POINT I,5,POINT II,3,POINT III,2,POINT IV,2,POINT V,2,poojan samagri,4,Privacy policy,1,psychology,1,RECRUITMENT,9,Research techniques,41,RESULT,2,RPSC,1,RSMSSB,1,Science,1,solved question paper,3,sooraj krishna shastri,6,Sooraj krishna Shastri's Videos,60,SPORTS,4,SSC,1,SYLLABUS,1,TGT,1,UGC NET/JRF,16,UKPSC,1,UNIT I,13,UNIT II,1,University,1,UP PGT,1,UPSC,2,World News,1,अध्यात्म,203,अनुसन्धान,26,अन्तर्राष्ट्रीय दिवस,10,अभिज्ञान-शाकुन्तलम्,5,अष्टाध्यायी,1,आओ भागवत सीखें,16,आज का समाचार,46,आधुनिक विज्ञान,22,आधुनिक समाज,153,आयुर्वेद,49,आरती,8,ईशावास्योपनिषद्,21,उत्तररामचरितम्,35,उपनिषद्,34,उपन्यासकार,1,ऋग्वेद,16,ऐतिहासिक कहानियां,4,ऐतिहासिक घटनाएं,16,कथा,12,कबीर दास के दोहे,1,करवा चौथ,1,कर्मकाण्ड,123,कादंबरी श्लोक वाचन,1,कादम्बरी,2,काव्य प्रकाश,1,काव्यशास्त्र,32,किरातार्जुनीयम्,3,कृष्ण लीला,2,केनोपनिषद्,10,क्रिसमस डेः इतिहास और परम्परा,9,खगोल विज्ञान,3,गजेन्द्र मोक्ष,1,गीता रहस्य,2,ग्रन्थ संग्रह,1,चाणक्य नीति,2,चार्वाक दर्शन,4,चालीसा,6,जन्मदिन,1,जन्मदिन गीत,1,जयंती,1,जयन्ती,4,जीमूतवाहन,1,जैन दर्शन,3,जोक,6,जोक्स संग्रह,5,ज्योतिष,52,तन्त्र साधना,2,दर्शन,36,देवी देवताओं के सहस्रनाम,1,देवी रहस्य,1,धर्मान्तरण,5,धार्मिक स्थल,50,नवग्रह शान्ति,3,नीतिशतक,27,नीतिशतक के श्लोक हिन्दी अनुवाद सहित,7,नीतिशतक संस्कृत पाठ,7,न्याय दर्शन,18,परमहंस वन्दना,3,परमहंस स्वामी,2,पारिभाषिक शब्दावली,1,पाश्चात्य विद्वान,1,पुराण,1,पूजन सामग्री,7,पूजा विधि,2,पौराणिक कथाएँ,74,प्रत्यभिज्ञा दर्शन,1,प्रश्नोत्तरी,41,प्राचीन भारतीय विद्वान्,104,बर्थडे विशेज,5,बाणभट्ट,1,बौद्ध दर्शन,1,भगवान के अवतार,4,भजन कीर्तन,39,भर्तृहरि,18,भविष्य में होने वाले परिवर्तन,12,भागवत,4,भागवत : गहन अनुसंधान,30,भागवत अष्टम स्कन्ध,28,भागवत अष्टम स्कन्ध(हिन्दी),1,भागवत एकादश स्कन्ध,31,भागवत एकादश स्कन्ध(हिन्दी),1,भागवत कथा,136,भागवत कथा में गाए जाने वाले गीत और भजन,7,भागवत की स्तुतियाँ,4,भागवत के पांच प्रमुख गीत,6,भागवत के श्लोकों का छन्दों में रूपांतरण,1,भागवत चतुर्थ स्कन्ध,31,भागवत चतुर्थ स्कन्ध(हिन्दी),1,भागवत तृतीय स्कंध(हिन्दी),13,भागवत तृतीय स्कन्ध,33,भागवत दशम स्कन्ध,91,भागवत दशम स्कन्ध(हिन्दी),1,भागवत द्वादश स्कन्ध,13,भागवत द्वादश स्कन्ध(हिन्दी),1,भागवत द्वितीय स्कन्ध,10,भागवत द्वितीय स्कन्ध(हिन्दी),10,भागवत नवम स्कन्ध,38,भागवत नवम स्कन्ध(हिन्दी),1,भागवत पञ्चम स्कन्ध,26,भागवत पञ्चम स्कन्ध(हिन्दी),1,भागवत पाठ,58,भागवत प्रथम स्कन्ध,22,भागवत प्रथम स्कन्ध(हिन्दी),19,भागवत महात्म्य,3,भागवत माहात्म्य,18,भागवत माहात्म्य स्कन्द पुराण(संस्कृत),2,भागवत माहात्म्य स्कन्द पुराण(हिन्दी),2,भागवत माहात्म्य(संस्कृत),2,भागवत माहात्म्य(हिन्दी),9,भागवत मूल श्लोक वाचन,55,भागवत रहस्य,56,भागवत श्लोक,7,भागवत षष्टम स्कन्ध,19,भागवत षष्ठ स्कन्ध(हिन्दी),1,भागवत सप्तम स्कन्ध,15,भागवत सप्तम स्कन्ध(हिन्दी),1,भागवत साप्ताहिक कथा,9,भागवत सार,35,भारत,1,भारतीय,1,भारतीय अर्थव्यवस्था,15,भारतीय इतिहास,22,भारतीय उत्सव,3,भारतीय दर्शन,5,भारतीय देवी-देवता,8,भारतीय नारियां,5,भारतीय पर्व,56,भारतीय योग,3,भारतीय विज्ञान,38,भारतीय वैज्ञानिक,5,भारतीय संगीत,2,भारतीय सम्राट,3,भारतीय संविधान,1,भारतीय संस्कृति,4,भाषा विज्ञान,16,मनोविज्ञान,4,मन्त्र-पाठ,8,मन्दिरों का परिचय,1,महा-शिव-रात्रि व्रत,6,महाकुम्भ 2025,7,महापुरुष,51,महाभारत रहस्य,35,महीसुर -महिमा -माला,4,मार्कण्डेय पुराण,1,मुक्तक काव्य,19,यजुर्वेद,3,युगल गीत,1,योग दर्शन,1,रघुवंश-महाकाव्यम्,5,राघवयादवीयम्,1,रामचरितमानस,5,रामचरितमानस की विशिष्ट चौपाइयों का विश्लेषण,130,रामायण के चित्र,19,रामायण रहस्य,66,राष्ट्रीय दिवस,6,राष्ट्रीयगीत,1,रील्स,7,रुद्राभिषेक,1,रोचक कहानियाँ,159,लघुकथा,38,लेख,184,वास्तु शास्त्र,14,वीरसावरकर,1,वेद,3,वेदान्त दर्शन,9,वैदिक ऋषि,3,वैदिक कथाएँ,38,वैदिक गणित,2,वैदिक विज्ञान,2,वैदिक संवाद,23,वैदिक संस्कृति,33,वैशेषिक दर्शन,13,वैश्विक पर्व,10,व्रत एवं उपवास,41,शायरी संग्रह,4,शिक्षाप्रद कहानियाँ,130,शिव रहस्य,3,शिव रहस्य.,5,शिवमहापुराण,15,शिशुपालवधम्,2,शुभकामना संदेश,7,श्राद्ध,1,श्रीमद्भगवद्गीता,23,श्रीमद्भागवत महापुराण,17,सनातन धर्म,4,सरकारी नौकरी,11,सरस्वती वन्दना,1,संस्कृत,11,संस्कृत काव्य पाठ,1,संस्कृत गीतानि,37,संस्कृत बोलना सीखें,13,संस्कृत में अवसर और सम्भावनाएँ,6,संस्कृत व्याकरण,26,संस्कृत श्लोक,22,संस्कृत साहित्य,13,संस्कृत: एक वैज्ञानिक भाषा,1,संस्कृत:वर्तमान और भविष्य,6,संस्कृतलेखः,2,सांख्य दर्शन,6,साहित्यदर्पण,23,सुभाषितानि,30,सुविचार,27,सूरज कृष्ण शास्त्री,456,सूरदास,1,स्तोत्र पाठ,62,स्वास्थ्य और देखभाल,8,हमारी प्राचीन धरोहर,1,हमारी विरासत,7,हमारी संस्कृति,105,हँसना मना है,6,हिन्दी रचना,34,हिन्दी साहित्य,5,हिन्दू तीर्थ,3,हिन्दू धर्म,4,होली पर्व,3,
ltr
item
भागवत दर्शन: हस्तामलकाचार्य
हस्तामलकाचार्य
भागवत दर्शन
https://www.bhagwatdarshan.com/2024/04/blog-post_99.html
https://www.bhagwatdarshan.com/
https://www.bhagwatdarshan.com/
https://www.bhagwatdarshan.com/2024/04/blog-post_99.html
true
1742123354984581855
UTF-8
Loaded All Posts Not found any posts VIEW ALL Readmore Reply Cancel reply Delete By Home PAGES POSTS View All RECOMMENDED FOR YOU LABEL ARCHIVE SEARCH ALL POSTS Not found any post match with your request Back Home Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday Sun Mon Tue Wed Thu Fri Sat January February March April May June July August September October November December Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec just now 1 minute ago $$1$$ minutes ago 1 hour ago $$1$$ hours ago Yesterday $$1$$ days ago $$1$$ weeks ago more than 5 weeks ago Followers Follow THIS PREMIUM CONTENT IS LOCKED STEP 1: Share to a social network STEP 2: Click the link on your social network Copy All Code Select All Code All codes were copied to your clipboard Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy Table of Content