 |
| bhagwat chapter 3.6 |
इति तासां स्वशक्तीनां
सतीनामसमेत्य सः ।
प्रसुप्तलोकतन्त्राणां निशाम्य गतिमीश्वरः ॥
१
॥
कालसञ्ज्ञां
तदा
देवीं बि
भ्रत्
शक्तिमुरुक्रमः ।
त्रयोविंशति तत्त्वानां गणं युगपदाविशत् ॥ २ ॥
सो
ऽ
नुप्रविष्टो भगवान्
चेष्टारूपेण
तं गणम् ।
भिन्नं
संयोजयामास
सुप्तं
कर्म
प्रबोधयन्
॥
३
॥
प्रबुद्धकर्म
दैवेन
त्रयोविंशतिको
गणः ।
प्रेरितोऽजनयत्स्वाभिः मात्राभिः अधिपूरुषम्
॥
४
॥
परेण विशता
स्वस्मिन् मात्रया वि
श्वसृग्गणः ।
चुक्षोभान्योन्यमासाद्य यस्मिन् लोकाश्चराचराः
॥
५
॥
हिरण्मयः
स
पुरुषः सहस्रपरिवत्सरान् ।
आण्डकोश उवासाप्सु सर्वसत्त्वोपबृंहितः
॥
६
॥
स
वै वि
श्वसृजां
गर्भो
देवकर्मात्मशक्तिमान् ।
विबभाजात्मनात्मानं एकधा दशधा त्रिधा
॥
७
॥
एष
ह्यशेषसत्त्वानां
आत्मांशः परमात्मनः ।
आद्योऽवतारो यत्रासौ भूतग्रामो विभाव्यते
॥
८
॥
साध्यात्मः साधिदैव
श्च साधि
भूत
इति त्रिधा ।
विराट्प्राणो दशवि
ध एकधा
हृदयेन
च
॥
९
॥
स्मरन्वि
श्वसृजामीशो विज्ञापितं
अधो
क्षजः ।
विराजं अतपत्स्वेन
तेजसैषां विवृत्तये
॥ १०
॥
अथ
तस्याभितप्तस्य
कति चायतनानि
ह ।
निरभिद्यन्त
देवानां तानि
मे गदतः
श्रृणु
॥ ११
॥
तस्याग्निरास्यं निर्भिन्नं लोकपालो
ऽविशत्पदम् ।
वाचा स्वांशेन
वक्तव्यं
ययासौ
प्रतिपद्यते
॥ १२
॥
निर्भिन्नं तालु
वरुणो लोकपालो
ऽविशद्धरेः ।
जिह्वयांशेन
च
रसं
ययासौ
प्रतिपद्यते
॥ १३
॥
निर्भिन्ने
अश्विनौ नासे विष्णोः
आविशतां पदम् ।
घ्राणेनांशेन
गन्धस्य
प्रतिपत्तिर्यतो
भवेत्
॥ १४
॥
निर्भिन्ने
अक्षिणी
त्वष्टा लोकपालो
ऽविशद्विभोः ।
चक्षुषांशेन रूपाणां प्रतिपत्तिर्यतो भवेत् ॥ १५
॥
निर्भिन्नान्यस्य
चर्माणि लोकपालो
ऽनिलो
ऽविशत् ।
प्राणेनांशेन
संस्पर्शं
येनासौ
प्रतिपद्यते
॥ १६
॥
कर्णौ
अस्य विनिर्भिन्नौ धिष्ण्यं
स्वं विविशुर्दिशः ।
श्रोत्रेणांशेन
शब्दस्य सिद्धिं
येन
प्रपद्यते
॥ १७
॥
त्वचमस्य विनिर्भिन्नां विविशुर्धिष्ण्यमोषधीः ।
अंशेन रोमभिः कण्डूं यैरसौ प्रतिपद्यते ॥ १८
॥
मेढ्रं
तस्य विनिर्भिन्नं
स्वधिष्ण्यं
क
उपाविशत् ।
रेतसांशेन येनासौ आनन्दं प्रतिपद्यते ॥ १९ ॥
गुदं पुंसो विनिर्भिन्नं मित्रो लोकेश आविशत् ।
पायुनांशेन
येनासौ विसर्गं
प्रतिपद्यते
॥ २०
॥
हस्तावस्य विनिर्भिन्नौ
इन्द्रः
स्वर्पतिराविशत् ।
वार्तयांशेन
पुरुषो
यया
वृत्तिं
प्रपद्यते
॥ २१
॥
पादौ
अस्य विनिर्भिन्नौ लोकेशो विष्णुराविशत् ।
गत्या स्वांशेन पुरुषो यया प्राप्यं प्रपद्यते ॥ २२ ॥
बुद्धिं चास्य विनिर्भिन्नां वागीशो धिष्ण्यमाविशत् ।
बो
धेनांशेन बोद्धव्य
प्रतिपत्तिर्यतो
भवेत्
॥ २३
॥
हृदयं चास्य निर्भिन्नं
चन्द्रमा धिष्ण्यमाविशत् ।
मनसांशेन येनासौ विक्रियां प्रतिपद्यते ॥ २४ ॥
आत्मानं चास्य निर्भिन्नं अभिमानोऽविशत्पदम् ।
कर्मणांशेन येनासौ कर्तव्यं प्रतिपद्यते ॥ २५ ॥
सत्त्वं चास्य विनिर्भिन्नं महान् धिष्ण्यमुपाविशत् ।
चित्तेनांशेन येनासौ विज्ञानं प्रतिपद्यते ॥ २६ ॥
शीर्ष्णोऽस्य द्यौर्धरा पद्भ्यां खं नाभेरुदपद्यत ।
गुणानां वृत्तयो येषु प्रतीयन्ते सुरादयः ॥ २७ ॥
आत्यन्तिकेन सत्त्वेन दिवं देवाः प्रपेदिरे ।
धरां रजःस्वभावेन पणयो ये च ताननु ॥ २८ ॥
तार्तीयेन स्वभावेन भगवन् नाभिमाश्रिताः ।
उभयोरन्तरं व्योम ये रुद्रपार्षदां गणाः ॥ २९ ॥
मुखतोऽवर्तत ब्रह्म पुरुषस्य कुरूद्वह ।
यस्तून्मुखत्वाद् वर्णानां मुख्योऽभूद् ब्राह्मणो गुरुः ॥ ३० ॥
बाहुभ्योऽवर्तत क्षत्रं क्षत्रियस्तदनुव्रतः ।
यो जातस्त्रायते वर्णान् पौरुषः कण्टकक्षतात् ॥ ३१ ॥
विशोऽवर्तन्त तस्योर्वोः लोकवृत्तिकरीर्विभोः ।
वैश्यस्तदुद्भवो वार्तां नृणां यः समवर्तयत् ॥ ३२ ॥
पद्भ्यां भगवतो जज्ञे शुश्रूषा धर्मसिद्धये ।
तस्यां जातः पुरा शूद्रो यद्वृत्त्या तुष्यते हरिः ॥ ३३ ॥
एते वर्णाः स्वधर्मेण यजन्ति स्वगुरुं हरिम् ।
श्रद्धया आत्मविशुद्ध्यर्थं यज्जाताः सह वृत्तिभिः ॥ ३४ ॥
एतत् क्षत्तर्भगवतो दैवकर्मात्मरूपिणः ।
कः श्रद्दध्यादुपाकर्तुं योगमायाबलोदयम् ॥ ३५ ॥
तथापि कीर्तयाम्यङ्ग यथामति यथाश्रुतम् ।
कीर्तिं हरेः स्वां सत्कर्तुं गिरमन्याभिधासतीम् ॥ ३६ ॥
एकान्तलाभं वचसो नु पुंसां
सुश्लोकमौलेर्गुणवादमाहुः ।
श्रुतेश्च विद्वद्भिरुपाकृतायां
कथासुधायां उपसम्प्रयोगम् ॥ ३७ ॥
आत्मनोऽवसितो वत्स महिमा कविनाऽऽदिना ।
संवत्सरसहस्रान्ते धिया योगविपक्वया ॥ ३८ ॥
अतो भगवतो माया मायिनामपि मोहिनी ।
यत्स्वयं चात्मवर्त्मात्मा न वेद किमुतापरे ॥ ३९ ॥
यतोऽप्राप्य न्यवर्तन्त वाचश्च मनसा सह ।
अहं चान्य इमे देवाः तस्मै भगवते नमः ॥ ४० ॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां
तृतीयस्कन्धे षष्ठोऽध्यायः ॥ ६ ॥
