भागवत तृतीय स्कन्ध प्रथम अध्याय ( bhagwat mahapuran 3.1 )

bhagwat chapter 3.1

                 ॥ श्रीशुक उवाच ॥ 

एवमेतत्पुरा पृष्टो मैत्रेयो भगवान् किल । 

क्षत्त्रा वनं प्रविष्टेन त्यक्त्वा स्वगृह ऋद्धिमत् ॥ १ ॥ 

यद्वा अयं मंत्रकृद्वो भगवान् अखिले श्वरः । 

पौरवेन्द्रगृहं हित्वा प्रविवेशात्मसात्कृ तम् ॥ २ ॥

 

                   ॥ राजोवाच ॥

कुत्र क्षत्तुर्भगवता मैत्रेयेणास सङ्गमः । 

कदा वा सहसंवाद एतद् वर्णय नः प्रभो ॥ ३ ॥ 

न ह्यल्पार्थोदयस्तस्य विदुरस्य अमलात्मनः । 

तस्मिन् वरीयसि प्रश्नः साधुवादोपबृंहितः ॥ ४ ॥ 

                 ॥ सूत उवाच ॥

 स एवं ऋषिवर्योऽ यं पृष्टो राज्ञा परीक्षिता । 

प्रत्याह तं सुबहुवित् प्रीतात्मा श्रूयतामिति ॥ ५ ॥

 

              ॥ श्रीशुक उवाच ॥

 यदा तु राजा स्वसुतानसाधून् 

                     पुष्णन्नधर्मेण विनष्टदृष्टिः । 

भ्रातुर्यविष्ठस्य सुतान् विबन्धून्

                     प्रवेश्य    लाक्षाभवने ददाह ॥ ६ ॥ 

यदा सभायां कुरुदेवदेव्याः 

                केशाभिमर्शं    सुतकर्म  गर्ह्यम् । 

न वारयामास नृपः स्नुषायाः 

               स्वास्रैर्हरन्त्याः कुचकुङ्कुमानि ॥ ७ ॥ 

द्यू ते त्व धर्मेण जितस्य साधोः

                       सत्यावलंबस्य  वनं गतस्य । 

न याचतोऽदात् समयेन दायं 

                       तमोजुषाणो यदजातशत्रोः ॥ ८ ॥ 

यदा च पार्थप्रहितः सभायां 

                    जगद्‍गुरुर्यानि जगाद कृष्णः । 

न तानि पुंसां अमृतायनानि 

                    राजोरु   मेने   क्षतपुण्यलेशः ॥ ९ ॥ 

यदोपहूतो भवनं प्रविष्टो 

                       मंत्राय  पृष्टः  किल पूर्वजेन । 

अथाह तन्मंत्रदृशां वरीयान् 

                       यन्मंत्रिणो वैदुरिकं वदन्ति ॥ १० ॥ 

अजातशत्रोः प्रतियच्छदायं 

                        तितिक्षतो दुर्विषहं तवागः । 

सहानुजो यत्र वृकोदराहिः 

                    श्वसन् रुषा यत्त्वमलं बिभेषि ॥ ११ ॥ 

पार्थांस्तु देवो भगवान् मुकुन्दो 

                      गृहीतवान् स क्षितिदेवदेवः । 

आस्ते स्वपुर्यां यदुदेवदेवो 

                      विनिर्जिताशेष     नृदेवदेवः ॥ १२ ॥ 

स एष दोषः पुरुषद्विडास्ते 

                       गृहान्प्रविष्टो  यमपत्यमत्या । 

पुष्णासि कृष्णाद्विमुखो गतश्रीः 

                       त्यजाश्वशैवं कुलकौशलाय ॥ १३ ॥ 

इति ऊचिवान् तत्र सुयोधनेन 

                         प्रवृद्धकोपस्फुरिताधरेण  । 

असत्कृतः सत्स्पृहणीयशीलः  

                         क्षत्ता सकर्णानुजसौबलेन ॥ १४ ॥ 

क एनमत्रोपजुहाव जिह्मं 

                    दास्याः सुतं यद्बलिनैव पुष्टः । 

तस्मिन् प्रतीपः परकृत्य आस्ते 

                    निर्वास्यतामाशु पुराच्छ्वसानः ॥ १५ ॥ 

स इत्थमत्युल्बणकर्णबाणैः 

                    भ्रातुः पुरो मर्मसु ताडितोऽपि । 

स्वयं धनुर्द्वारि निधाय मायां 

                     गतव्यथोऽयादुरु   मानयानः ॥ १६ ॥ 

स निर्गतः कौरवपुण्यलब्धो 

                      गजाह्वयात् तीर्थपदः पदानि । 

अन्वाक्रमत्पुण्यचिकीर्षयोर्व्यां 

                     स्वधिष्ठितो यानि सहस्रमूर्तिः ॥ १७ ॥ 

पुरेषु पुण्योपवनाद्रिकुञ्जे- 

                     ष्वपङ्कतोयेषु     सरित्सरः सु । 

अनन्तलिङ्गैः समलङ्कृतेषु 

                     चचार      तीर्थायतनेष्वनन्यः ॥ १८ ॥ 

गां पर्यटन्मेध्यविविक्तवृत्तिः 

                    सदाप्लुतोऽधः शयनोऽवधूतः । 

अलक्षितः स्वैरवधूतवेषो 

                    व्रतानि    चेरे    हरितोषणानि ॥ १९ ॥ 

इत्थं व्रजन् भारतमेव वर्षं 

                    कालेन यावद्गतवान् प्रभासम् । 

तावच्छशासक्षितिमेकचक्रां 

                    एकातपत्रामजितेन       पार्थः ॥ २० ॥ 

तत्राथ शुश्राव सुहृद्विनष्टिं 

                   वनं  यथा  वेणुज वह्निसंश्रयम् । 

संस्पर्धया दग्धमथानुशोचन् 

                   सरस्वतीं प्रत्यगियाय तूष्णीम् ॥ २१ ॥ 

तस्यां त्रितस्योशनसो मनोश्च

                   पृथोरथाग्नेरसितस्य      वायोः । 

तीर्थं सुदासस्य गवां गुहस्य 

                    यत् श्राद्धदेवस्य स आसिषेवे ॥ २२ ॥ 

अन्यानि चेह द्विजदेवदेवैः 

                 कृतानि नानायतनानि विष्णोः । 

प्रत्यङ्ग मुख्याङ्कितमन्दिराणि 

                 यद्दर्शनात्    कृष्णमनुस्मरन्ति ॥ २३ ॥ 

ततस्त्वतिव्रज्य सुराष्ट्रमृद्धं 

                 सौवीरमत्स्यान् कुरुजाङ्गलांश्च । 

कालेन तावद्यमुनामुपेत्य 

                 तत्रोद्धवं       भागवतं     ददर्श ॥ २४ ॥ 

स वासुदेवानुचरं प्रशान्तं 

                 बृहस्पतेः     प्राक्तनयं  प्रतीतम् । 

आलिङ्ग्यगाढं प्रणयेन भद्रं 

                 स्वानां अपृच्छद्भागवत्प्रजानाम् ॥ २५ ॥ 

कच्चित्पुराणौ पुरुषौ स्वनाभ्य 

                      पाद्मानुवृत्त्येह  किलावतीर्णौ । 

आसात उर्व्याः कुशलं विधाय 

                      कृतक्षणौ   कुशलं     शूरगेहे ॥ २६ ॥ 

कच्चित्कुरूणां परमः सुहृन्नो 

                 भामः स आस्ते सुखमङ्ग शौरिः । 

यो वै स्वसॄणां पितृवद्ददाति 

                  वरान्वदान्यो           वरतर्पणेन ॥ २७ ॥

 

कच्चिद्वरूथाधिपतिर्यदूनां 

                      प्रद्युम्न आस्ते सुखमङ्गवीरः । 

यं रुक्मिणी भगवतोऽभिलेभे 

                      आराध्य विप्रान्स्मरमादिसर्गे ॥ २८ ॥ 

कच्चित्सुखं सात्वतवृष्णिभोज 

                    दाशार्हकाणामधिपः स आस्ते । 

यमभ्यषिञ्चच्छतपत्रनेत्रो 

                    नृपासनाशां   परिहृत्य   दूरात् ॥ २९ ॥ 

कच्चिद् हरेः सौम्य सुतः सदृक्ष 

                 आस्तेऽग्रणी रथिनां साधु साम्बः । 

असूत यं जाम्बवती व्रताढ्या 

                  देवं   गुहं  योऽम्बिकया धृतोऽग्रे ॥ ३० ॥ 

क्षेमं स कच्चिद्युयुधान आस्ते 

                     यः फाल्गुनाल्लब्ध धनूरहस्यः । 

लेभेऽञ्जसाधोक्षजसेवयैव 

                     गतिं  तदीयां  यतिभिर्दुरापाम् ॥ ३१ ॥ 

कच्चिद्बुधः स्वस्त्यनमीव 

                  आस्ते श्वफल्कपुत्रो भगवत्प्रपन्नः । 

यः कृष्णपादाङ्कितमार्गपांसु-

                   ष्वचेष्टत            प्रेमविभिन्नधैर्यः ॥ ३२ ॥ 

कच्चिच्छिवं देवकभोजपुत्र्या 

                           विष्णुप्रजाया इव देवमातुः । 

या वै स्वगर्भेण दधार देवं 

                           त्रयी यथा यज्ञवितानमर्थम् ॥ ३३ ॥ 

अपिस्विदास्ते भगवान् सुखं वो 

                    यः सात्वतां कामदुघोऽनिरुद्धः । 

यमामनन्ति स्म हि शब्दयोनिं 

                    मनोमयं        सत्त्वतुरीयतत्त्वम् ॥ ३४ ॥ 

अपिस्विदन्ये च निजात्मदैवं 

                      अनन्यवृत्त्या     समनुव्रता    ये । 

हृदीकसत्यात्मज चारुदेष्ण 

                      गदादयः स्वस्ति चरन्ति सौम्य ॥ ३५ ॥ 

अपि स्वदोर्भ्यां विजयाच्युताभ्यां 

                     धर्मेण   धर्मः   परिपाति  सेतुम् । 

दुर्योधनोऽतप्यत यत्सभायां 

                     साम्राज्यलक्ष्म्या विजयानुवृत्त्या ॥ ३६ ॥ 

किं वा कृताघेष्वघमत्यमर्षी 

                       भीमोऽहिवद्दीर्घतमं  व्यमुञ्चत् । 

यस्याङ्घ्रिपातं रणभूर्न सेहे 

                        मार्गं  गदायाश्चरतो  विचित्रम् ॥ ३७ ॥

 

कच्चिद् यशोधा रथयूथपानां 

                        गाण्डीव   धन्वोपरतारिरास्ते । 

अलक्षितो यच्छरकूटगूढो 

                        मायाकिरातो  गिरिशस्तुतोष ॥ ३८ ॥ 

यमावुतस्वित्तनयौ पृथायाः 

                        पार्थैर्वृतौ     पक्ष्मभिरक्षिणीव । 

रेमात उद्दाय मृधे स्वरिक्थं 

                        परात्सुपर्णाविव वज्रिवक्त्रात् ॥ ३९ ॥ 

अहो पृथापि ध्रियतेऽर्भकार्थे 

                        राजर्षिवर्येण    विनापि   तेन । 

यस्त्वेकवीरोऽधिरथो विजिग्ये 

                        धनुर्द्वितीयः      ककुभश्चतस्रः ॥ ४० ॥ 

सौम्यानुशोचे तमधःपतन्तं 

                              भ्रात्रे  परेताय  विदुद्रुहे यः । 

निर्यापितो येन सुहृत्स्वपुर्या 

                              अहं स्वपुत्रान् समनुव्रतेन ॥ ४१ ॥

 

सोऽहं हरेर्मर्त्यविडम्बनेन 

                        दृशो  नृणां  चालयतो  विधातुः । 

नान्योपलक्ष्यः पदवीं प्रसादात् 

                        चरामि पश्यन् गतविस्मयोऽत्र ॥ ४२ ॥

 

नूनं नृपाणां त्रिमदोत्पथानां 

                          महीं    मुहुश्चालयतां    चमूभिः । 

वधात्प्रपन्नार्तिजिहीर्षयेशोऽपि 

                          उपैक्षताघं भगवान् कुरूणाम् ॥ ४३ ॥

 

अजस्य जन्मोत्पथनाशनाय 

                             कर्माण्यकर्तुर्ग्रहणाय पुंसाम् । 

नन्वन्यथा कोऽर्हति देहयोगं 

                             परो    गुणानामुत कर्मतंत्रम् ॥ ४४ ॥

 

तस्य प्रपन्नाखिललोकपानां 

                            अवस्थितानां अनुशासने स्वे । 

अर्थाय जातस्य यदुष्वजस्य 

                            वार्तां सखे कीर्तय तीर्थकीर्तेः ॥ ४५ ॥ 

इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां 

  तृतीयस्कन्धे विदुरोद्धवसंवादे प्रथमोऽध्यायः ॥ १ ॥