 |
| bhagwat chapter 2.7 |
॥ ब्रह्मोवाच ॥
यत्रोद्यतः क्षितितलोद्धरणाय
बिभ्रत्
क्रौडीं तनुं सकलयज्ञमयीमनन्तः ।
अन्तर्महार्णव उपागतमादिदैत्यं
तं दंष्ट्रयाऽद्रिमिव वज्रधरो ददार ॥१॥
जातो
रुचेरजनयत्
सुयमान्
सुयज्ञ
आकूति सूनुः अमरान् अथ दक्षिणायाम् ।
लोकत्रयस्य महतीं अहरद्यदार्तिं
स्वायम्भुवेन मनुना हरिरित्यनूक्तः ॥२॥
जज्ञे च कर्दमगृहे द्विज देवहूत्यां
स्त्रीभिः
समं
नवभिरात्मगतिं
स्वमात्रे ।
ऊचे ययाऽत्मशमलं गुणसङ्गपङ्कम्
अस्मिन्विधूय कपिलस्य गतिं प्रपेदे
॥३॥
अत्रेः
अपत्यमभिकाङ्क्षत
आह
तुष्टो
दत्तो मयाहमिति यद्भगवान् स दत्तः ।
यत्पादपङ्कजपराग पवित्रदेहा
योगर्द्धिमा पुरुभयीं यदुहैहयाद्याः ॥४॥
तप्तं तपो विविधलोकसिसृक्षया मे
आदौ सनात्स्वतपसः स चतुःसनोऽभूत् ।
प्राक्कल्प संप्लवविनष्टमिह आत्मतत्त्वं
सम्यग्जगाद मुनयो यदचक्षतात्मन् ॥५॥
धर्मस्य
दक्षदुहितर्यजनिष्ट मूर्त्यां
नारायणो नर इति स्वतपः प्रभावः ।
दृष्ट्वात्मनो भगवतो नियमावलेपं
देव्यस्त्वनङ्गपृतना घटि तुं न शेकुः
॥६॥
कामं दहन्ति
कृतिनो
ननुरोषदृष्ट्या
रोषं दहन्तमुत ते न दहन्त्यसह्यम् ।
सोऽयं
यदन्तरमलं
प्रविशन्
बिभेति
कामः कथं नु पुनरस्य मनः श्रयेत
॥७॥
विद्धः सपत्न्युदितपत्रिभिरन्तिराज्ञो
बालोऽपि सन्नुपगतस्तपसे वनानि ।
तस्मा अदाद् ध्रुवगतिं गृणते प्रसन्नो
दिव्याः स्तुवन्ति मुनयो यदुपर्यधस्तात्
॥८॥
यद्वेनमुत्पथगतं
द्विजवाक्यवज्र
निष्प्लुष्टपौरुषभगं निरये पतन्तम् ।
त्रात्वाऽर्थितो जगति पुत्रपदं च लेभे
दुग्धा वसूनि वसुधा सकलानि येन
॥९॥
नाभेरसावृषभ
आस
सुदेवि
सूनुः
यो वै चचार समदृग् जडयोगचर्याम् ।
यत्पारमहंस्यमृषयः पदमामनन्ति
स्वस्थः प्रशान्तकरणः परिमुक्तसङ्गः
॥१
०॥
सत्रे
ममाऽस
भगवान्
हयशीर्ष
एव
साक्षात्
स
यज्ञपुरुषः
तपनीयवर्णः ।
छन्दोमयो मखमयोऽखिलदेवतात्मा
वाचो बभूवुरुशतीः श्वसतोऽस्य नस्तः
॥११॥
मत्स्यो
युगान्तसमये
मनुनोपलब्धः
क्षोणीमयो निखिलजीवनिकायकेतः ।
विस्रंसितानुरुभये सलिले मुखान्मे
आदाय तत्र विजहार ह वेदमार्गान् ॥१२॥
क्षीरोदधावमरदानवयूथपानाम्
उन्मथ्नता ममृतलब्धय आदिदेवः ।
पृष्ठेन कच्छपवपुर्विदधार गोत्रं
निद्राक्षणोऽद्रि परिवर्तकषाणकण्डूः
॥१३॥
त्रैविष्टपोरुभयहास
नृसिंहरूपं
कृत्वा भ्रमद्भ्रुकुटि दंष्ट्रकरालवक्त्रम् ।
दैत्येन्द्रमाशु गदयाऽभिपतन्तमारात्
ऊरौ निपात्य विददार नखैः स्फुरन्तम्
॥१४॥
अन्तः सरस्युरुबलेन
पदे
गृहीतो
ग्राहेण यूथपतिरम्बुजहस्त आर्तः ।
आहेदमादि पुरुषाखिललोकनाथ
तीर्थश्रवः श्रवणमङ्गलनामधेय ॥१५॥
श्रुत्वा
हरिस्तमरणार्थिनमप्रमेयः
चक्रायुधः पतगराजभुजाधिरूढः ।
चक्रेण नक्रवदनं विनिपाद्य तस्माद्
धस्ते प्रगृह्य भगवान् कृपयोज्जहार
॥१६॥
ज्यायान्गुणैरवरजोऽप्यदि
तेः
सुतानां
लोकान्विचक्रम इमान्यदथाधियज्ञः ।
क्ष्मां वा मनेन जगृहे त्रिपदच्छलेन
याच्ञामृते पथिचरन् प्रभुभिर्न चाल्यः ॥१७॥
नार्थो
बलेरयमुरुक्रमपादशौचम्
आपः शिखा धृतवतो विबुधाधिपत्यम् ।
यो वै प्रतिश्रुतमृते न चिकीर्षदन्यद्
आत्मानमङ्ग शिरसा हरयेऽभिमेने ॥१८॥
तुभ्यं च नारद भृशं भगवान्विवृद्ध
भावेन साधु परितुष्ट उवाच योगम् ।
ज्ञानं च भागवतमात्मसतत्त्वदीपं
यद्वासुदेवशरणा विदुरञ्जसैव ॥१९॥
चक्रं च दिक्ष्वविहतं दशसु स्वतेजो
मन्वन्तरेषु मनुवंशधरो बिभर्ति ।
दुष्टेषु राजसु दमं व्यदधात्स्वकीर्तिं
सत्ये त्रिपृष्ठ उशतीं प्रथयंश्चरित्रैः ॥२०॥
धन्वन्तरिश्च भगवान्स्वयमेव कीर्तिः
नाम्ना
नृणां
पुरुरुजां
रुज
आशु
हन्ति ।
यज्ञे च भागममृतायुरवावचन्ध
आयुश्च वेदमनुशास्त्यवतीर्य लोके ॥२१॥
क्षत्रं
क्षयाय
विधिनोपभृतं
महात्मा
ब्रह्मध्रुगुज्झितपथं नरकार्तिलिप्सु ।
उद्धन्त्यसाववनि कण्टकमुग्रवीर्यः
त्रिःसप्तकृत्व उरुधारपरश्वधेन ॥२२॥
अस्मत्प्रसादसुमुखः
कलया
कलेश
इक्ष्वाकुवंश अवतीर्य गुरोर्निदेशे ।
तिष्ठन्वनं सदयितानुज आविवेश
यस्मिन्विरुध्य दशकन्धर आर्तिमार्च्छत्
॥२३॥
यस्मा
अदादुदधि
रूढभयाङ्गवेपो
मार्गं सपद्यरिपुरं हरवद्दिधक्षोः ।
दूरे सुहृन्मथि तरोषसुशोणदृष्ट्या
तातप्यमानमकरोरगनक्रचक्रः ॥२४॥
वक्षः
स्थलस्पर्शरुग्णमहेन्द्रवाह
दन्तैर्विडम्बितककुब्जुष ऊढहासम् ।
सद्योऽसुभिः सह विनेष्यति दारहर्तुः
विस्फूर्जितैर्धनुष उच्चरतोऽधिसैन्ये ॥२५॥
भूमेः
सुरेतरवरूथविमर्दितायाः
क्लेशव्ययाय कलयासितकृष्णकेशः ।
जातः करिष्यति जनानुपलक्ष्यमार्गः
कर्माणि चाऽऽत्ममहिमोपनिबन्धनानि
॥२६॥
तोकेन
जीवहरणं
यदुलूकिकायाः
त्रैमासिकस्य च पदा शकटोऽपवृत्तः ।
यद्रिङ्गतान्तरगतेन दिविस्पृशोर्वा
उन्मूलनं त्वितरथाऽर्जुनयोर्न भाव्यम्
॥२७॥
यद्वै
व्रजे
व्रजपशून्विषतोयपीतान्
पालांस्त्वजीव यदनुग्रहदृष्टिवृष्ट्या ।
तच्छुद्धयेऽतिविषवीर्य विलोलजिह्वम्
उच्चाटयिष्यदुरगं विहरन् ह्रदिन्याम्
॥२८॥
तत्कर्म
दिव्यमिव
यन्निशि
निःशयानं
दावाग्निना शुचिवने
परिदह्यमाने ।
उन्नेष्यति व्रजमतोऽवसि तान्तकालं
नेत्रे पिधाप्य सबलोऽनधिगम्यवीर्यः
॥२९॥
गृह्णीत
यद्
यदुपबन्धममुष्य
माता
शुल्बं सुतस्य न तु तत्तदमुष्य माति ।
यज्जृम्भतोऽस्य वदने भुवनानि गोपी
संवीक्ष्य शंकितमनाः प्रतिबोधिताऽऽसीत्
॥३०॥
नन्दं
च
मोक्ष्यति
भयाद्वरुणस्य
पाशात्
गोपान् बिलेषु पिहितान् मयसूनुना च ।
अह्न्यापृतं
निशिशयानमतिश्रमेण
लोकं विकुण्ठमुपनेष्यति गोकुलं
स्म
॥३१॥
गोपैर्मखे
प्रतिहते
व्रजविप्लवाय
देवेऽभिवर्षति पशून् कृपया रिरक्षुः ।
धर्तोच्छिलीन्ध्रमि व सप्तदिनानि सप्त
वर्षो महीध्रमनघैककरे सलीलम् ॥३२॥
क्रीडन्वने
निशिनिशाकररश्मि गौर्यां
रासोन्मुखः कलपदायतमूर्च्छितेन ।
उद्दीपितस्मररुजां व्रजभृद्वधूनां
हर्तुर्हरिष्यति शिरोधनदानुगस्य ॥३३॥
ये
च
प्रलम्बखरदर्दुरकेश्यरिष्ट
मल्लेभकंसयवनाः कपि पौण्ड्रकाद्याः ।
अन्ये च शाल्वकुजबल्वलदन्तवक्र
सप्तोक्षशम्बरविदूरथ रुक्मिमुख्याः ॥३४॥
ये
वा
मृधे
समितिशालिन
आत्तचापाः
काम्बोजमत्स्यकुरुकैकयसृञ्जयाद्याः ।
यास्यन्त्यदर्शनमलं बलपार्थभीम
व्याजाह्वयेन हरिणा निलयं तदीयम् ॥३५॥
कालेन
मीलितधियामवमृश्य
नॄणां
स्तोकायुषां स्वनिगमो बतदूरपारः ।
आविर्हितस्त्वनुयुगं स हि सत्यवत्यां
वेदद्रुमं विटपशो विभजिष्यति स्म ॥३६॥
देवद्विषां
निगमवर्त्मनि
निष्ठितानां
पूर्भिर्मयेन विहिताभिरदृश्यतूर्भिः ।
लोकान्घ्नतां मति विमोहमति प्रलोभं
वेषं विधाय बहुभाष्यत औपधर्म्यम्
॥३७॥
यर्ह्या
लयेष्वपि
सतां
न
हरेः
कथाः
स्युः
पाषण्डिनोद्विजजना वृषलानृदेवाः ।
स्वाहा स्वधा वषडिति स्म गिरो न यत्र
शास्ता भविष्यति कलेर्भगवान्युगान्ते
॥३८॥
सर्गे
तपोऽहमृषयो
नव
ये
प्रजेशाः
स्थाने च धर्ममखमन्वमरावनीशाः ।
अन्ते त्वधर्महरमन्युवशासुराद्या
माया विभूतय इमाः पुरुशक्तिभाजः॥३९॥
विष्णोर्नु
वीर्यगणनां
कतमोऽर्हतीह
यः पार्थिवान्यपि कविर्विममे रजांसि ।
चस्कम्भ यः स्वरहसास्खलता त्रिपृष्ठं
यस्मात्त्रिसाम्यसदनादुरुकम्पयानम्
॥४०॥
नान्तं
विदाम्यहममी
मुनयोऽग्रजास्ते
माया बलस्य पुरुषस्य कुतोऽपरे ये ।
गायन्गुणान् दशशतानन आदिदेवः
शेषोऽधुनापि समवस्यति
नास्य
पारम्
॥४१॥
येषां
स
एष
भगवान् दययेदनन्तः
सर्वात्मनाऽश्रितपदो यदि निर्व्यलीकम् ।
ते दुस्तरामतितरन्ति च देवमायां
नैषां ममाहमितिधीः श्वशृगालभक्ष्ये ॥४२॥
वेदाहमङ्ग
परमस्य
हि
योगमायां
यूयं भवश्च भगवानथ दैत्यवर्यः ।
पत्नी मनोः स च मनुश्च तदात्मजाश्च
प्राचीनबर्हि ऋभुरङ्ग उत ध्रुवश्च ॥४३॥
इक्ष्वाकुरैलमुचुकुन्दविदेहगाधि -
रघ्वम्बरीषसगरागयनाहुषाद्याः ।
मान्धात्रलर्कशतधन्वनुरन्तिदेवा
देवव्रतो बलिरमूर्त्तरयो दिलीपः ॥४४॥
सौभर्युतङ्कशिबि
देवलपिप्पलाद
सारस्वतोद्धवपराशरभूरिषेणाः ।
येऽन्ये विभीषणहनूमदुपेन्द्रदत्त
पार्थार्ष्टिषेणविदुरश्रुतदेववर्याः ॥४५॥
ते
वै
विदन्त्यतितरन्ति
च
देवमायां
स्त्रीशूद्रहूणशबरा
अपि पापजीवाः ।
यद्यद्भुतक्रमपरायणशीलशिक्षाः
तिर्यग्जना अपि किमु श्रुतधारणा ये ॥४६॥
शश्वत्
प्रशान्तमभयं
प्रतिबोधमात्रं
शुद्धं समं सदसतः परमात्मतत्त्वम् ।
शब्दो न यत्र पुरुकारकवान् क्रियार्थो
माया परैत्यभि मुखे च विलज्जमाना
॥४७॥
तद्वै
पदं
भगवतः
परमस्य
पुंसो
ब्रह्मेति यद्विदुरजस्रसुखं विशोकम् ।
सध्र्यङ्नियम्य यतयो यमकर्तहेतिं
जह्युः स्वराडिव निपानखनित्रमिन्द्रः
॥४८॥
स
श्रेयसामपि
विभुर्भगवान्
यतोऽस्य
भावस्वभावविहितस्य सतः प्रसिद्धिः ।
देहे स्वधातुविगमेऽनुविशीर्यमाणे
व्योमेव तत्र पुरुषो न विशीर्यतेऽजः ॥४९॥
सोऽयं
तेऽभिहितस्तात
भगवान्
विश्वभावनः ।
समासेन हरेर्नान्यद् अन्यस्मात् सदसच्च यत्
॥५०॥
इदं
भागवतं
नाम
यन्मे
भगवतोदितम् ।
सङ्ग्रहोऽयं विभूतीनां त्वमेतद्विपुलीकुरु
॥५१॥
राजोवाच
यथा
हरौ
भगवति
नृणां
भक्तिर्भविष्यति ।
सर्वात्मन्यखिलाधारे इति सङ्कल्प्य वर्णय
॥५२॥
मायां वर्णयतोऽमुष्य ईश्वरस्यानुमोदतः ।
शृण्वतः श्रद्धया नित्यं माययाऽऽत्मा न मुह्यति ॥५३॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां
द्वितीयस्कंधे सप्तमोऽध्यायः ॥७॥
