भागवत द्वितीय स्कन्ध द्वितीयो अध्याय ( bhagwat mahapuran 2.2 )

श्रीमद्भागवत srimadbhagwat bhagwat भागवत भागवत_श्लोक bhagwat_shloka सूरज_कृष्ण_शास्त्री भागवत_कथा मूल_पाठ मूल_पाठ_भागवत bhagwat_katha bhagwatdarshan

bhagwat chapter 2.2

                     ॥ श्रीशुक उवाच ॥

एवं पुराधारणयाऽऽत्मयोनिः 

                   नष्टां  स्मृतिं  प्रत्यवरुध्य  तुष्टात्  । 

तथा ससर्जेदममोघदृष्टिः 

                   यथाप्ययात्प्राक् व्यवसायबुद्धिः ॥१॥ 

शाब्दस्य हि ब्रह्मण एष पन्था 

                   यन्नामभिर्ध्यायति       धीरपार्थैः । 

परिभ्रमन् तत्र न विन्दतेऽर्थान् 

                   मायामये        वासनयाशयानः ॥२॥ 

अतः कविर्नामसु यावदर्थः 

                        स्यादप्रमत्तो व्यवसायबुद्धिः । 

सिद्धेऽन्यथार्थे न यतेत तत्र 

                        परिश्रमं  तत्र   समीक्षमाणः  ॥३॥ 

सत्यांक्षितौ किं कशिपोः प्रयासैः 

                  बाहौ स्वसिद्धे ह्युपबर्हणैः किम् । 

सत्यञ्जलौ किं पुरुधान्नपात्र्या 

                  दिग्वल्कलादौ सति किं दुकूलैः   ॥४॥ 

चीराणि किं पथि न सन्ति दिशन्ति भिक्षां 

       नैवाङ्घ्रिपाः परभृतः सरितोऽप्यशुष्यन् । 

रुद्धा गुहाः किमजितोऽवति नोपसन्नान् 

         कस्माद् भजंति कवयो धनदुर्मदान्धान् ॥५॥ 

एवं स्वचित्ते स्वत एव सिद्ध 

                     आत्मा प्रियोऽर्थो भगवाननन्तः । 

तं निर्वृतो नियतार्थो भजेत 

                      संसारहेतूपरमश्च          यत्र      ॥६॥ 

कस्तां त्वनादृत्य परानुचिन्तां 

                   ऋते    पशूनसतीं  नाम   कुर्यात् । 

पश्यञ्जनं पतितं वैतरण्यां 

                   स्वकर्मजान् परितापाञ्जुषाणम् ॥७॥ 

केचित्स्वदेहान्तर्हृदयावकाशे 

                   प्रादेशमात्रं       पुरुषं     वसन्तम् । 

चतुर्भुजं कञ्जरथाङ्गशङ्ख 

                   गदाधरं   धारणया   स्मरन्ति       ॥८॥ 

प्रसन्नवक्त्रं नलिनायतेक्षणं 

                   कदम्बकिञ्जल्कपिशङ्गवाससम्  । 

लसन्महारत्‍नहिरण्मयाङ्गदं 

                    स्फुरन्महारत्‍नकिरीटकुण्डलम् ॥९॥ 

उन्निद्रहृत्पङ्कजकर्णिकालये 

                   योगेश्वरास्थापितपादपल्लवम्     ।

श्रीलक्षणं कौस्तुभरत्‍नकन्धरं 

                  अम्लानलक्ष्म्या वनमालयाचितम् ॥१०॥

विभूषितं मेखलयाऽङ्गुलीयकैः 

                           महाधनैर्नूपुरकङ्कणादिभिः । 

स्निग्धामलाकुञ्चितनीलकुन्तलैः 

                        विरोचमानाननहासपेशलम्  ॥११॥

 

अदीनलीला हसितेक्षणोल्लसद् 

                        भ्रूभङ्गसंसूचित    भूर्यनुग्रहम् । 

ईक्षेत चिन्तामयमेनमीश्वरं 

                         यावन्मनोधारणयाऽवतिष्ठते ॥१२॥ 

एकैकशोऽङ्गानिधियानुभावयेत् 

                     पादादि यावद् हसितं गदाभृतः । 

जितं जितं स्थानमपोह्य धारयेत् 

                     परं  परं  शुद्ध्यति धीर्यथा यथा ॥१३॥ 

यावन्न जायेत परावरेऽस्मिन् 

                     विश्वेश्वरे     द्रष्टरि     भक्तियोगः । 

तावत्स्थवीयः पुरुषस्य रूपं 

                     क्रियावसाने    प्रयतः     स्मरेत  ॥१४॥ 

स्थिरं सुखं चासनमास्थितो यतिः 

                       यदा  जिहासुरिममङ्ग  लोकम् । 

काले च देशे च मनो न सज्जयेत् 

                       प्राणान्नि यच्छेन्मनसाजितासुः ॥१५॥ 

मनः स्वबुद्ध्याऽमलया नियम्य 

                       क्षेत्रज्ञ एतां निनयेत् तमात्मनि । 

आत्मानमात्मन्यवरुध्य धीरो

                       लब्धोपशान्तिर्विरमेत कृत्यात् ॥१६॥

न यत्र कालोऽनिमिषां परः प्रभुः 

                      कुतो  नु   देवा जगतां य ईशिरे । 

न यत्र सत्त्वं न रजस्तमश्च 

                     न वै विकारो न महान् प्रधानम् ॥१७॥

परं पदं वैष्णवमामनन्ति तद् 

                     यन्नेति      नेतीत्यतदुत्सिसृक्षवः  । 

विसृज्य दौरात्म्यमनन्यसौहृदा 

                     हृदोपगुह्यार्हपदं      पदे       पदे  ॥१८॥

 

इत्थं मुनिस्तूपरमेद्व्यवस्थितो 

                     विज्ञानदृग्वीर्य      सुरन्धिताशयः । 

स्वपार्ष्णिनाऽपीड्य गुदं ततोऽनिलं 

                     स्थानेषु  षट्सून्नमयेज्जितक्लमः  ॥१९॥ 

नाभ्यां स्थितं हृद्यधिरोप्य तस्माद् 

                     उदुदानगत्योरसि   तं  नयेन्मुनिः । 

ततोऽनुसन्धाय धियामनस्वी 

                     स्वतालुमूलं             शनकैर्नयेत ॥२०॥ 

तस्माद्भ्रुवोरन्तरमुन्नयेत 

                           निरुद्धसप्तायतनोऽनपेक्षः   । 

स्थित्वा मुहूर्तार्धमकुण्ठदृष्टिः 

                          निर्भिद्य मूर्धन्विसृजेत्परं गतः ॥२१॥ 

यदि प्रयास्यन्नृपपारमेष्ठ्यं 

                              वैहायसानामुत यद्विहारम् । 

अष्टाधिपत्यं गुणसन्निवाये 

                              सहैव  गच्छेन्मनसेन्द्रियैश्च ॥२२॥ 

योगेश्वराणां गतिमाहुरन्तः 

                 बहिस्त्रिलोक्याः पवनान्तरात्मनाम् । 

न कर्मभिस्तां गतिमाप्नुवन्ति 

                 विद्या    तपोयोगसमाधि    भाजाम् ॥२३॥

 

वैश्वानरं याति विहायसा गतः 

                            सुषुम्नया ब्रह्मपथेन शोचिषा । 

विधूतकल्कोऽथ हरेरुदस्तात् 

                             प्रयाति चक्रं नृप शैशुमारम् ॥२४॥ 

(योऽन्तः पचति भूतानां यस्तपत्यण्डमध्यगः ।

सोऽग्निर्वैश्वानरो मार्गो देवानां पितृणां मुनेः ॥ 

देवयानं पिङ्गलाभिः हन्येति शतायुषा ।

रात्रीरिडाभिः पितृणां विषुवत्तां सुषुम्नया ॥ ) 

 

तद्विश्वनाभिं त्वतिवर्त्य विष्णोः 

                              अणीयसा विरजेनात्मनैकः । 

नमस्कृतं ब्रह्मविदामुपैति 

                              कल्पायुषो यद्विबुधा रमन्ते ॥२५॥

 

अथो अनन्तस्य मुखानलेन 

                          दन्दह्यमानं स निरीक्ष्य विश्वम् । 

निर्याति सिद्धेश्वरयुष्टधिष्ण्यं 

                           यद्द्वैपरार्ध्यं तदुपारमेष्ठ्यम् ॥२६॥

 

न यत्र शोको न जरा न मृत्युः 

                           नार्तिर्नचोद्वेग   ऋते कुतश्चित् । 

यच्चित्ततोऽदः कृपयानिदं विदां 

                            दुरन्तदुःखप्रभवानुदर्शनात्  ॥२७॥ 

ततो विशेषं प्रतिपद्य निर्भयः 

                         तेनात्मनापोऽनलमूर्तिरत्वरन्  । 

ज्योतिर्मयो वायुमुपेत्य काले 

                        वाय्वात्मना खं बृहदात्मलिङ्गम् ॥२८॥

 

घ्राणेन गन्धं रसनेन वै रसं 

                             रूपं च दृष्ट्या श्वसनं त्वचैव । 

श्रोत्रेण चोपेत्य नभो गुणत्वं 

                             प्राणेन  चाकूतिमुपैति योगी ॥२९॥ 

स भूतसूक्ष्मेन्द्रियसन्निकर्षं 

                              मनोमयं  देवमयं  विकार्यम् । 

संसाद्यगत्या सह तेन याति 

                              विज्ञानतत्त्वं गुणसंनिरोधम् ॥३०॥

 

तेनात्मनात्मानमुपैति शान्तं 

                              आनन्दमानन्दमयोऽवसाने । 

एतां गतिं भागवतीं गतो यः 

                              स  वै  पुनर्नेह विषज्जतेऽङ्ग ॥३१॥

एते सृती ते नृप वेदगीते 

                            त्वयाभिपृष्टे  च  सनातने  च  । 

ये वै पुरा ब्रह्मण आह तुष्ट 

                           आराधितो भगवान् वासुदेवः ॥३२॥

 

न ह्यतोऽन्यः शिवः पन्था विशतः संसृताविह । 

वासुदेवे भगवति भक्ति योगो यतो भवेत् ॥३३॥ 

भगवान्ब्रह्म कार्त्स्न्येन त्रिरन्वीक्ष्य मनीषया । 

तदध्यवस्यत्कूटस्थो रतिरात्मन् यतो भवेत् ॥३४॥

भगवान् सर्वभूतेषु लक्षितः स्वात्मना हरिः । 

दृश्यैर्बुद्ध्यादिभिर्द्रष्टा लक्षणैः अनुमापकैः ॥३५॥

 

तस्मात्सर्वात्मना राजन् हरिः सर्वत्र सर्वदा । 

श्रोतव्यः कीर्तितव्यश्च स्मर्तव्यो भगवान्नृणाम् ॥३६॥

 

पिबन्ति ये भगवत आत्मनः सतां

                         कथामृतं श्रवणपुटेषु सम्भृतम् । 

पुनन्ति ते विषयविदूषिताशयं 

                     व्रजन्ति तच्चरणसरोरुहान्तिकम् ॥३७॥

 इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां 

          द्वितीयस्कंधे द्वितीयोऽध्यायः ॥२॥