भागवत प्रथम स्कन्ध एकोनविंशति अध्याय ( bhagwat mahapuran 1.19 )

bhagwat chapter 1.19

              ॥ सूत उवाच ॥

महीपतिस्त्वथ तत्कर्म गर्ह्यं

      विचिन्तयन् नात्मकृतं सुदुर्मनाः । 

अहो मया नीचमनार्यवत्कृतं 

      निरागसि ब्रह्मणि गूढतेजसि ॥ १ ॥ 

ध्रुवं ततो मे कृतदेवहेलनाद् 

           दुरत्ययं व्यसनं नातिदीर्घात् ।

तदस्तु कामं ह्यघनिष्कृताय मे 

           यथा न कुर्यां पुनरेवमद्धा ॥ २ ॥ 

अद्यैव राज्यं बलमृद्धकोशं 

           प्रकोपितब्रह्मकुलानलो मे । 

दहत्व भद्रस्य पुनर्न मे ऽ भूत् 

          पापीयसी धीर्द्विजदेवगोभ्यः ॥३॥ 

स चिन्तयन्नित्थमथाशृणोद्यथा 

        मुनेः सुतोक्तो निर्ऋतिस्तक्षकाख्यः । 

स साधु मेने न चिरेण तक्षका-

     नलं प्रसक्तस्य विरक्तिकारणम् ॥ ४ ॥ 

अथो विहायेमममुं च लोकं 

          विमर्शितौ हेयतया पुरस्तात् । 

कृष्णाङ्घ्रिसेवामधिमन्यमान 

          उपाविशत् प्रायममर्त्यनद्याम् ॥५॥ 

या वै लसच्छ्री तुलसीविमिश्र 

          कृष्णाङ्घ्रिरेण्व भ्यधिकाम्बुनेत्री । 

पुनाति लोकानुभयत्र सेशान् 

          कस्तां न सेवेत मरिष्यमाणः ॥ ६ ॥

 

इति व्यवच्छिद्य स पाण्डवेयः 

          प्रायोपवेशं प्रति विष्णुपद्याम् । 

दधौ मुकुन्दाङ्घ्रिमनन्यभावो 

          मुनिव्रतो मुक्तसमस्तसङ्गः ॥ ७ ॥ 

तत्रोपजग्मु र्भुवनं पुनाना 

          महानुभावा मुनयः सशिष्याः । 

प्रायेण तीर्थाभिगमापदेशैः 

          स्वयं हि तीर्थानि पुनन्ति सन्तः ॥ ८ ॥ 

अत्रिर्वसिष्ठश्च्यवनः शरद्वान् 

                अरिष्टनेमिर्भृगुरङ्गिराश्च । 

पराशरो गाधिसुतोऽथ राम 

                उतथ्य इन्द्रप्रमदे ध्मवाहौ ॥ ९ ॥ 

मेधातिथिर्देवल आर्ष्टिषेणो 

                भारद्वाजो गौतमः पिप्पलादः । 

मैत्रेय और्वः कवषः कुम्भयोनिः 

                द्वैपायनो भगवान् नारदश्च ॥ १० ॥ 

अन्ये च देवर्षिब्रह्मर्षिवर्या 

                राजर्षिवर्या अरुणादय श्च । 

नानार्षेयप्रवरान् समेतान् 

              अभ्यर्च्य राजा शिरसा ववन्दे ॥ ११ ॥ 

सुखोपविष्टेष्व थ तेषु भूयः 

              कृतप्रणामः स्वचिकीर्षितं यत् । 

विज्ञापयामास विविक्तचेता 

             उपस्थितोऽग्रेऽभिगृहीतपाणिः ॥ १२ ॥ 

                     ॥ राजोवाच ॥

अहो वयं धन्यतमा नृपाणां 

                  महत्तमानुग्रहणीयशीलाः । 

राज्ञां कुलं ब्राह्मणपादशौचाद् 

                  दूराद्विसृष्टं बत गर्ह्यकर्म ॥ १३ ॥ 

तस्यैव मेऽघस्य परावरेशो 

                 व्यासक्तचित्तस्य गृहेष्वभीक्ष्णम् । 

निर्वेदमूलो द्विजशापरूपो 

                 यत्र प्रसक्तो भयमाशु धत्ते ॥ १४ ॥ 

तं मोपयातं प्रतियन्तु विप्रा 

                 गङ्गा च देवी धृतचित्तमीशे । 

द्विजोपसृष्टः कुहकस्तक्षको वा 

                 दशत्वलं गायत विष्णुगाथाः ॥ १५ ॥

 

पुनश्च भूयाद्‍भगवत्यनन्ते 

                रतिः प्रसङ्गश्च तदाश्रयेषु । 

महत्सु यां यामुपयामि सृष्टिं 

                मैत्र्यस्तु सर्वत्र नमो द्विजेभ्यः ॥ १६ ॥ 

इति स्म राजाध्यवसाययुक्तः

                प्राचीनमूलेषु कुशेषु धीरः । 

उदङ्मुखो दक्षिणकूल आस्ते 

                समुद्रपत्‍न्याः स्वसुतन्यस्तभारः ॥ १७ ॥ 

एवं च तस्मिन् नरदेवदेवे 

                प्रायोपविष्टे दिवि देवसङ्घाः । 

प्रशस्य भूमौ व्यकिरन् प्रसूनैः 

                मुदा मुहुर्दुन्दुभयश्च नेदुः ॥ १८ ॥ 

महर्षयो वै समुपागता ये 

                प्रशस्य साध्वित्यनुमोदमानाः । 

ऊचुः प्रजानुग्रहशीलसारा 

                यदुत्तमश्लोकगुणाभिरूपम् ॥ १९ ॥ 

न वा इदं राजर्षिवर्य चित्रं 

                भवत्सु कृष्णं समनुव्रतेषु । 

येऽध्यासनं राजकिरीटजुष्टं

                सद्यो जहुर्भगवत्पार्श्वकामाः ॥ २० ॥ 

सर्वे वयं तावदिहास्महेऽद्य 

                कलेवरं यावदसौ विहाय । 

लोकं परं विरजस्कं विशोकं

                यास्यत्ययं भागवतप्रधानः ॥ २१ ॥ 

आश्रुत्य तद् ऋषिगणवचः परीक्षित् 

                  समं मधुच्युद् गुरु चाव्यलीकम् । 

आभाषतैनानभिनन्द्य युक्तान् 

                  शुश्रूषमाणश्चरितानि विष्णोः ॥ २२ ॥ 

समागताः सर्वत एव सर्वे 

                 वेदा यथा मूर्ति धरास्त्रिपृष्ठे । 

नेहाथवामुत्र च कश्चनार्थ 

                 ऋते परानुग्रहमात्मशीलम् ॥ २३ ॥ 

ततश्च वः पृच्छ्यमिमं विपृच्छे 

                 विश्रभ्य विप्रा इति कृत्यतायाम् । 

सर्वात्मना म्रियमाणैश्च कृत्यं 

                 शुद्धं च तत्रामृशताभियुक्ताः ॥ २४ ॥ 

तत्राभवद् भगवान् व्यासपुत्रो 

                 यदृच्छया गामटमानोऽनपेक्षः । 

अलक्ष्यलिङ्गो निजलाभतुष्टो 

                 वृतश्च बालैरवधूतवेषः ॥ २५ ॥ 

तं द्व्यष्टवर्षं सुकुमारपाद 

                 करोरुबाह्वंसकपोलगात्रम् । 

चार्वायताक्षोन्नसतुल्यकर्ण 

                 सुभ्र्वाननं कम्बुसुजातकण्ठम् ॥ २६ ॥

 

निगूढजत्रुं पृथुतुङ्गवक्षसं 

                आवर्तनाभिं वलिवल्गूदरं च ।

 दिगम्बरं वक्त्रविकीर्णकेशं 

                प्रलम्बबाहुं स्वमरोत्तमा भम् ॥ २७ ॥ 

श्यामं सदापीच्यवयोऽङ्गलक्ष्म्या 

                स्त्रीणां मनोज्ञं रुचिरस्मितेन । 

प्रत्युत्थितास्ते मुनयः स्वासनेभ्यः 

                तल्लक्षणज्ञा अपि गूढवर्चसम् ॥ २८ ॥ 

स विष्णुरातोऽतिथय आगताय 

                तस्मै सपर्यां शिरसाऽऽजहार । 

ततो निवृत्ता ह्यबुधाः स्त्रियोऽर्भका 

                 महासने सोपविवेश पूजितः ॥ २९ ॥ 

स संवृतस्तत्र महान् महीयसां 

                 ब्रह्मर्षिराजर्षिदेवर्षि सङ्घैः । 

व्यरोचतालं भगवान् यथेन्दुः 

                 ग्रहर्क्षतारानिकरैः परीतः ॥ ३० ॥ 

प्रशान्तमासीनमकुण्ठमेधसं 

                 मुनिं नृपो भागवतोऽभ्युपेत्य । 

प्रणम्य मूर्ध्नावहितः कृताञ्जलिः 

                 नत्वा गिरा सूनृतयान्वपृच्छत् ॥ ३१ ॥

                   ॥ परीक्षिदुवाच ॥ 

अहो अद्य वयं ब्रह्मन् सत्सेव्याः क्षत्रबन्धवः । 

कृपयातिथिरूपेण भवद्भिस्तीर्थकाः कृताः ॥ ३२ ॥ 

येषां संस्मरणात् पुंसां सद्यः शुद्ध्यन्ति वै गृहाः । 

किं पुनर्दर्शनस्पर्श पादशौचासनादिभिः ॥ ३३ ॥ 

सान्निध्यात्ते महायोगिन् पातकानि महान्त्यपि । 

सद्यो नश्यन्ति वै पुंसां विष्णोरिव सुरेतराः ॥ ३४ ॥ 

अपि मे भगवान् प्रीतः कृष्णः पाण्डुसुतप्रियः । 

पैतृष्वसेयप्रीत्यर्थं तद्‍गोत्रस्यात्तबान्धवः ॥ ३५ ॥

 

अन्यथा तेऽव्यक्तगतेः दर्शनं नः कथं नृणाम् । 

नितरां म्रियमाणानां संसिद्धस्य वनीयसः ॥ ३६ ॥ 

अतः पृच्छामि संसिद्धिं योगिनां परमं गुरुम् । 

पुरुषस्येह यत्कार्यं म्रियमाणस्य सर्वथा ॥ ३७ ॥ 

यच्छ्रोतव्यमथो जप्यं यत्क र्तव्यं नृभिः प्रभो । 

स्मर्तव्यं भजनीयं वा ब्रूहि यद्वा विपर्ययम् ॥ ३८ ॥ 

नूनं भगवतो ब्रह्मन् गृहेषु गृहमेधिनाम् । 

न लक्ष्यते ह्यवस्थानं अपि गोदोहनं क्वचित् ॥ ३९ ॥ 

                          सूत उवाच

एवमाभाषितः पृष्टः स राज्ञा श्ल क्ष्णया गिरा । 

प्रत्यभाषत धर्मज्ञो भगवान् बादरायणिः ॥ ४० ॥ 

इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां 

प्रथमस्कन्धे शुकागमनं नाम एकोनविंशोऽध्यायः ॥ १९ ॥